رضا اسماعیلی

فرسایش کرانه رود فرایند پیچیدهای است که از تأثیرگذاری عوامل مختلف به وجود میآید و بر ویژگیهای ژئومورفولوژیکی، هیدرولوژیکی و اکولوژیکی رودخانه تأثیر میگذارد. بسیاری از مطالعات فرسایش کرانه رود به صورت محدود و محلی انجام میشود اما در این مقاله فرسایشپذیری کرانه رود در بالادست رودخانه نکا در مقیاس بازه با استفاده از روش «پهنهبندی آسیبپذیری فرسایش کرانهای» یا BEVZمورد بررسی قرار گرفت. پس از ترسیم مسیر رود از گوگل ارث، محدودهای به عرض 20متر از کناره رود به عنوان حریم در نظر گرفته شد و پارامترهای مؤثر در فرسایش کناره رود شامل شیب کانال، پوشش گیاهی، لیتولوژی، شیب کرانه، ارتفاع کرانه، شاخص مئاندر و عامل انسانی برای این حریم مورد بررسی قرار گرفتند و لایههای اطلاعاتی آنها در GIS تهیه گردید. با همپوشانی لایههای اطلاعاتی، نقشه نهایی فرسایشپذیری کناره رود در پنج کلاس طبقهبندی شد. براساس این نقشه 65و 20درصد از طول کرانه رود در محدوده مورد مطالعه به ترتیب فرسایشپذیری متوسط و زیاد دارند. درصد کرانههای با فرسایشپذیری زیاد با میانگین جابجایی کانال طی دوره 1385-1398 در بازههای مختلف ضریب همبستگی نسبتاً بالایی ( )0/84را نشان میدهند. از میان پارامترهای مورد بررسی لیتولوژی سست و منفصل، پوشش گیاهی کم تراکم و برداشت شن و ماسه بیشترین تأثیر را در فرسایش پذیری کرانه رودخانه داشتهاند. مطالعات فرسایش کرانه رود در مقیاس بازه میتواند با ایجاد نگرش تحلیل فضایی در شناسایی مناطق با حساسیت بیشتر و ارتباط آن با بازههای بالادست و پایین دست در مدیریت کانال رود نقش مؤثری داشته داشته باشد