تفسیر لغوی بیان معانی قرآن با استفاده از ساختار زبان عرب است. بازیابی آن در فهم و استنباط قرآن کریم نقش مهمی ایفا خواهد کرد. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی بیان می دارد که تفسیر لغوی مراحلی را طی نموده است، چنانکه آغاز آن با تفسیر اندکی از پیامبر(ص) به عنوان اولین مبیّن و مفسر قرآن بوده و دلیل این قلّت هم وجود حضرت(ص) و رفع اختلاف و آشنایی مخاطبان با زبان عربی بوده است. در دوران صحابه، ائمه و تابعان از منابع نقلی همچون قرآن، روایات، اسباب نزول، لغت و شعر عرب و تکیه بر اجتهاد بهره می گرفتند. شیوه های آنان در تفسیر لغوی عبارت بود از: بیان لفظی (ذکر معنا بدون استناد و در نظر گرفتن شعر و نثر)، سیاق و وجوه و نظائر. مفسران متأخر و معاصر نیز از شیوه های متقدمان پیروی نمودند. لغویان نیز با الهام از مفسران متقدم و با توجه به فاصله زمانی زیاد از عصر نزول و گسترش لغات غریب، با تألیف کتب غریب القرآن، معانی القرآن، مشکل القرآن و ... و با شیوه هایی چون استشهاد فراوان به شعر و نثر، کثرت مباحث صرف و نحو و اشتقاق، بیان اسالیب عرب و اختلاف قرائات به این امر اقدام نمودند. مفسران و لغویان با طرق گوناگون، قرآن را تفسیر نمودند و هریک از قواعد خاصی پیروی کردند. شناسایی قواعد تفسیر لغوی به معنای راهکارهای ضابطه مند در معناشناسی واژه های قرآن کریم، ضرورتی است که با توجه به پیش فرض های مفسر و برخی نقائص در عملکرد لغویان، در نظر داشتن آن در فرایند تفسیر نتایج شگرفی به دنبال دارد. قواعدی همچون استعمال غالب، تقدیم معنای شرعی بر عرفی و لغوی، تقدم اقوال مفسران متقدم بر لغویان و توجه به قرائن می تواند در این امر مؤثر باشد. عدم توجه به قواعد متقن می تواند با خود پیامدهایی چون اختلافات تفسیری و فقهی و انحرافات تفسیری به دنبال داشته باشد. اختلافات می تواند ناشی از اشتراکات لفظی، اضداد، اشتقاق و حقیقت و مجاز باشد و انحرافات تفسیری نیز معمولاً نشأت گرفته از ویژگی های زبانی متن، مبانی اعتقادی و تفسیری و اشکال در روش تفسیری است. این انحراف در برخی حوزه ها و جریان های تفسیری روی داده و پیامد آن رواج اندیشه های انحرافی، به هم خوردن دلالت های واژگان زبانی، ستیز گروه ها و تأویل های بی قاعده و گاه نفی مسلمات دینی گردیده است.
