رحمت عباس نژاد سرستی

سد گِلوَرد و محوطه وِلِم در منطقه هزارجریب و در 45 کیلومتری جنوب شهرستان های نکا و بهشهر در کنار رودخانه مهراون رود و در ارتفاعی بین 800 تا 900 متر از سطح دریا واقع شده اند (شکل 1). در جریان جاده سازی در آبان ماه 1399 به منظور برقراری ارتباط بین دو روستای رودبار و ولم (شکل 2)، که از تعهدات عوامل اجرایی سد بوده، تیغه بولدوزر به بخشی از یک محوطه گورستانی برخورد کرد. اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران، عملیات راه سازی را متوقف و مکاتبات و برنامه ریزی های اداری و اجرایی در راستای آغاز کاوش نجات بخشی محوطه را انجام گرفت. این قسمت از منطقه هزارجریب که در بخش میان بند جبهه شمالی البرز مرکزی واقع شده، مورد بررسی و شناسایی نظام مند و هدفمند باستان-شناسی قرار نگرفته و برنامه احداث سد می توانست آغازی جدی بر انجام مطالعات اصولی و جامع علمی در آن باشد که شوربختانه چنین نشد. بنابراین، برنامه کاوش نجات بخشی ولم، نخستین کار پژوهشی میدانی و کاوش در این منطقه بسیار مهم، به شمار می رود. پیشنهاده طرح کاوش نجات بخشی در آذرماه 1399 از طریق دانشگاه مازندران به اداره کل مذکور و از آن طریق نیز به پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ارسال شد. به دلیل طولانی شدن روند توافق و امضای قرارداد فی مابین شرکت مذکور و پژوهشگاه، مجوز کاوش نیز با تأخیر و به شماره 40010289 در تاریخ 16/02/1400 برای شروع کار از 01/03/1400 و پایان کار در تاریخ 13/04/1400 صادر گردید. از سوی دیگر، به استناد ماده 24 آئین نامه ارجاع کار به مشاوران موضوع بند هـ ماده 29 قانون مناقصات و بند 7 ماده 28 آئین نامه مالی معاملاتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، قرارداد فی مابین دانشگاه و پژوهشگاه با موضوع انجام "طرح پژوهشی باستان شناسی کاوش محوطه گورستان ولم بهشهر در حریم سد گلورد نکا مازندران" به شماره 40030296 در تاریخ 26/02/1400 منعقد گردید و نگارنده به عنوان مجری برنامه، تعیین شد. به دلیل گستردگی آثار، تعدد گورها، بارندگی ها، تأخیر در انجام تعهدات مالی و شرایط حاکم ناشی از شیوع ویروس کرونا، مجوز کاوش در دو نوبت یک ماهه دیگر تمدید شد. بررسی مقدماتی محوطه گورستانی ولم نشان داد که شواهد باستان شناختی در مساحتی حدود 2 هکتار پراکنده است. محدوده اصلی این محوطه به طور جدی، آسیب دیده و موقعیت و بقایای گورها در دیوراه های ایج