دشت نکا از نظر باستان شناسیِ منطقه ای و همچنین از لحاظ درون استقراری (محوطه ها و غارهای موجود در آن)، واجد ارزش-های بالاست و انجام پژوهش های نظام مند باستان شناسی در آن ضروری است. جریان نکارود و رسوب گذاری های آن پس از آخرین عصر یخبندان، جلگه ای بسیار حاصلخیز جهت کشاورزی به وجود آورده است. پژوهش های باستان شناختی در یکی-دو دهه گذشته، منجر به شناسایی بیش از 200 استقرار و تپه پیش از تاریخی در شرق مازندران گردیده است که بیش از نیمی از این محوطه ها در دشت نکا قرار گرفته اند. از جمله ی این محل های باستانی، محوطه کمیشانی است که پیشینه حضور انسان در دشت نکا را تا دوره پارینه-سنگی میانی با سن تقریبی 75000 سال به عقب برده است. تپه و غار کمیشانی شواهدی از نخستین تلاش انسآن ها در راستای اهلی سازی جانوران و گیاهان را در دنیای باستان شناسی مطرح نموده است. بنا بر شواهد مکشوفه از محوطه و غار کمیشان می توان شمال ایران به محوریت دشت های بهشهر و نکا را یکی از مراکز مهم آغاز کشاورزی و دامپروری در منطقه جنوب غربی آسیا به شمار آورد. این مرحله، بیانگر اولین اقدامات انسان در راستای ایجاد روستاهای ابتدایی و زندگی یکجانشینی است که تاریخ آن به هزاره های نهم و هشتم ق.م بر می گردد. پس از این تاریخ، پتانسیل های زیستیِ بالای دشت نکا موجب افزایش جمعیت روستاهای نخستین در منطقه شد و از هزاره هشتم تا پنجم ق.م جمعیت گسترده ای از روستانشینی اولیه در نیمه شمالی ایران تا آسیای میانه پراکنده شده اند. بر اساس نتایج مقدماتی حاصل از نخستین فصل پژوهش های باستان شناسی دشت نکا در توق تپه، این احتمال وجود دارد که گستردگی و برهم کنش های فرهنگ روستانشینیِ مذکور، پهنه های وسیعی در شمال و شمال شرق ایران و آسیای میانه را تحت پوشش قرار می داده است که دشت نکا یکی از این پهنه های طبیعی-فرهنگی است. نتایج حاصل از این پژوهش را می توان در بیش از 20 محوطه و تپه دیگر در دشت نکا مشاهده نمود که یکی از مهم ترین آن ها، مجموعه تپه های ولیکی (پشته های بیانی، چماز تپه و افشان تپه) در روستای شهاب الدین بخش مهربان شهرستان نکا است. مجموعه تپه های ولیکی در دشت نکا و در 1.5 کیلومتری شمال روستای شهاب الدین، 8 کیلومتری شمال شهر نکا و 14.5 کیلومتری جنوب دریای مازندران و در ارتفاع 5 متری از سطح آب های آزاد واقع است. برنامه "گمانه زنی برای ل
