عامر نیک پور

تراکم ساختمانی به عنوان نسبت سطح زیربنای ساختمان (در تمام طبقات) به مساحت قطعه زمین مسکونی، موضوع مهمی در برنامه ریزی شهری و مدیریت زمین است. امروزه به دلیل کمبود منابع و برای کاهش هزینه های توسعه شهری و ارائه خدمات مطلوب تر و درعین حال اقتصادی تر، توجه به متراکم شدن جمعیت و به تبع آن افزایش تراکم ساختمانی بیش تر شده است. هدف مقاله بررسی تحلیل فضایی فرم شهر بابل براساس تراکم ساختمانی می باشد. روش تحقیق براساس ماهیت تحقیق، توصیفی – تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که الگوی تراکم، توزیع یکنواختی در سطح شهر ندارد و به صورت هسته هایی مشخص در بخش های مختلفی از شهر توزیع شده اند، به گونه ای که تراکم ساختمانی در مناطق 2، 3 و 6 بیشتر و در مناطق 4، 11 و 22 کمتر است. تحلیل رگرسیون وزنی رابطه تراکم جمعیت با تراکم ساختمانی حاکی از آن است که در مناطق 5، 15، 17 و 18 تراکم جمعیت همبستگی بالایی با تراکم ساختمانی دارد. شاخص موران برای تراکم ساختمانی برابر 455/0 و برای تراکم جمعیت برابر با 536/0 به دست آمد که نشان دهنده الگویی خوشه ای در شهر بابل است. تحلیل لکه های داغ نشان می دهد در مناطق 2، 3، 5، 6، 14 و 16 که از مناطق جدید شهر به شمار می روند تراکم بالاتری نسبت به سایر مناطق شهر دیده می شود. تحلیل همبستگی بین فاصله از مرکز شهر و انواع تراکم رابطه معکوسی را نشان می دهد، به نوعی که ضریب همبستگی فاصله از مرکز با تراکم ساختمانی 495/0- ، تراکم مسکونی 292/0- و تراکم جمعیتی 328/0- است. طبق نتایج در بین کل محلات رابطه بین تراکم ساختمانی و تراکم مسکونی رابطه ای مستقیم ولی بین تراکم ساختمانی و تراکم جمعیتی رابطه ای غیر مستقیم دیده می شود. براساس نمودار نیمرخ تراکمی، اوج تراکم ساختمانی در فاصله 1800 متر از مرکز شهر ولی اوج تراکم جمعیتی در فاصله 2600 متر از مرکز شهر واقع شده است. بررسی روند تغییرات تراکمی در مناطق 22 گانه شهر بابل بیانگر آن است که تراکم ساختمانی و جمعیتی روند متفاوتی را در پیش گرفته اند که عدم همسویی آنها به عدم تعادل در ساختار فضایی شهر منجر شده است.