درک توسعه فضایی سیستم های شهری همچنان یک موضوع پیچیده و بحث برانگیز است. رشد فیزیکی شهرها الگوهای فضایی متفاوتی را ایجاد می کند، که به ایجاد اثرهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی منجر می شود. نحوه گسترش شهرها و در پی آن اتخاذ سیاست متراکم سازی، مقوله تراکم را به عنوان یکی از مهمترین مولّفه های تعیین کننده ساختار شهری مطرح کرده است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی و مدل سازی عوامل اثر گذار در تراکم ساختمانی شهر همدان است. در پژوهش حاضر با نگرش توصیفی- اکتشافی و پیمایشی، تغییرات انواع تراکم و تحولات فضایی آن را در سطح محله های شهر همدان تحلیل شده است. طبق نتایج، تمرکز فضایی تراکم های مسکونی و جمعیت به صورت لکه هایی پراکنده در سطح شهر به ویژه در نیمه غربی و جنوب شرقی دیده می شود. الگوی تمرکز فضایی تراکم ساختمانی در شهر همدان خوشه ای بوده است که بیشتر به صورت نیم حلقه در حاشیه جنوبی هسته مرکزی دیده می شود. ضریب آنتروپی به دست آمده برای همه شاخص ها و متغیرها، توزیع به نسبت متوازن آنها در محله های شهر را نشان می دهد. این تعادل در شاخص تراکم ساختمانی کمتر مشاهده می شود. شیب خط نیز برای هر دو تراکم ساختمانی و جمعیتی، کاهشی بوده است؛ یعنی با فاصله از مرکز شهر مقادیر آنها کاسته می شود. همچنین با استفاده از تحلیل رگرسیون وزنی جغرافیایی، تأثیر هرکدام از متغیرهای مستقل در مدل سازی تراکم ساختمانی در بخش های مختلف شهر مشخص شده است.
