استقرار مطلوب و توأم با دوام یک رابطه مستلزم شناخت هرچه بیشتر و آگاهانه تر طرفین رابطه از یکدیگر است. در روابط کار، شناخت کارگر از ویژگیهای کارگاه و کارفرما و همچنین شناخت کارفرما از توانمندیهای کارگر میتواند در تقویت رابطه قراردادی کار بسیار مؤثر باشد. ماده (11) قانون کار مصوب 1369 چنین امکانی را در روابط کار با شناسایی دوره آزمایشی به عنوان جزیی از یک قرارداد کار فراهم آورده است. طبق این ماده، «طرفین میتوانند با توافق یکدیگر مدتی را به نام دوره آزمایشی کار تعیین نمایند. در خلال این دوره هر یک از طرفین حق دارد بدون اخطار قبلی و بی آنکه الزام به پرداخت خسارت داشته باشد، رابطه کار را قطع نماید.» مشابه این امکان در روابط استخدامی کارمندان دستگاههای اجرایی نیز پیش بینی شده است، اما نمیتوان تفاوتهای اساسی و چشمگیر این دو را نادیده گرفت؛ ازجمله اینکه مبنای آن در روابط کار، توافق طرفین بوده و با هدف شناخت متقابل و در یک رابطه غیرقطعیت یافته شکل میگیرد و حال آنکه در روابط استخدامی، مبتنی بر حکم قانونگذار و با هدف ارزیابی دستگاه اجرایی از کارمند و در یک رابطه رسمی آزمایشی است. با وجود اینکه شناسایی این دوره، در نگاه اول، امری بدیهی و خالی از ابهام به نظر میرسد، اما نمیتوان بر ابهامات زیادی که در ماهیت، مدت و آثار دوره آزمایشی در قراردادهای کار وجود دارد، چشم پوشید. از اینرو، در این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از مطالعات تطبیقی، تلاش میشود از بسیاری از ابهامات موجود پرده برداشته شود و ویژگیهای این دوره به طور شفافی تبیین شوند.
