خراسان جنوبی از پیشینهی تاریخی غنیای در دوران اسلامی، برخوردار است. آثار و بناهای بر جای مانده در این منطقهی از دورهی اسلامی، ضمن بیان نقش کلیدی این منطقه در تحولات اجتماعی-فرهنگی و مذهبی ایران، ظرفیتهای بالقوهای در حوزهی گردشگری میراث محسوب میشوند. پژوهش حاضر که از منظر ماهیت کاربردی و به لحاظ روش توصیفی تحلیلی است، با تکیه بر مطالعات اسنادی و بررسیهای میدانی، به بررسی نقش یادمانها و بناهای دوران اسلامی خراسان جنوبی در توسعهی گردشگری میراث در این منطقه میپردازد. در این پژوهش بر دو ویژگی مهم معماری ایران در دورهی اسلامی یعنی درونگرایی و پرهیز از بیهودگی به عنوان جاذبه تأکید شده است. مطالعات اسنادی به منظور طرح مبانی نظری و طراحی پرسشنامه انجام شده و بررسی میدانی نیز شامل گردآوری آراء متخصصان میراث فرهنگی و گردشگری از طریق ابزار پرسشنامه میباشد. برای پردازش و برای تجزیه و تحلیل آن از آزمونهای تی تکنمونهای و رگرسیون خطی SPSS دادهها، از نرمافزار آماری استفاده شده است. نتایج نشان میدهند که معماری اسلامی خراسان جنوبی، نقشی اساسی در جذب گردشگر و شکلگیری گردشگری میراث مبتنی بر معماری سنتی دارد. ویژگیهایی همچون درونگرایی و پرهیز از بیهودگی از مهمترین جذابیتهای میراث معماری در منطقه محسوب میشوند. معماری منطقه در دوران اسلامی که تلفیقی از ویژگیهای بومی - منطقهای و سبک زندگی اسلامی است، به واسطهی جاذبههای یاد شده بخش مهمی از دانش کاربردی معماری سنتی را برای مخاطبان بومی و غیربومی به نمایش میگذارد. همچنین نتایج نشان میدهند که پرهیز از بیهودگی جذابیت بیشتری نسبت به دورنگرایی دارد. زیرا با وجود اینکه پرهیز از بیهودگی از ویژگیهای سراسری معماری سنتی ایرانی است، به دلیل تفاوت در تعداد و اندازهی فضاها و تناسب با عملکرد، تفاوت در نوع و نحوهی دسترسی به مواد و مصالح معماری سنتی منطقه و تفاوت در اجرای این ویژگی در معماری برای مخاطبان جذاب است.
