مجید تفریحی

جنس Ferula در بردارنده حدود 170 گونه از گیاهان گلدار بومی منطقه مدیترانه ای و آسیای مرکزی، از خانواده چتریان است و بیشتر در آب و هوای خشک رشد می کند و ارتفاع گونه های آن به حدود 1 تا 4 متر می رسد. اجزای این جنس ساقه-های باریک و توخالی و برگ های ریز دارند و غلاف استوانه ای آن پایه ای برای ساقه است. در گیاه نامه ایرانیان بیش از 30 گونه یافت شده است. در طب سنتی از صمغ این گیاه برای درمان بیماری های مختلف شامل درد های شکمی، وبا، اسهال، بیماری های صرع، تورم و التهاب و همچنین در درمان بیماری های عصبی ، دیابت و رماتیسم مورد استفاده قرار می گیرد (1). از گونه های شناخته شده این جنس می توان به F. gummosa، F. persica، F. foetida، F. asafoetida و ... اشاره کرد (Mahendra & Bisht, 2012; Nabavi et al., 2012; Valiahdi et al., 2013). مطالعات انجام شده روی گونه های مختلف جنس Ferula حاکی از آن است که گونه های این جنس دارای منبع غنی از فیتوکمیکال های مختلف از جمله ترپن ها و ترکیبات گوگردی است که به صورت شایع در این گیاه یافت می شود (Valiahdi et al., 2013). از رزین به دست آمده از ریشه گیاه F. asafoetida به عنوان یک آرام بخش استفاده می شود. همچنین فشار خون را کاهش می دهد. به طور گسترده به عنوان طعم دهنده غذایی و یک دارو در سیستم های پزشکی هند بعنوان ayurveda استفاده می شود. F. asafoetida در پزشکی سنتی یونانی از زمان های قدیم مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه در طب دارویی مدرن در درمان ناراحتی های عصبی، برونشیت، آسم و سیاه سرفه ، به عنوان شل کننده عضلانی، تقویت حافظه، آنتی-اکسیدان، ضد اسپاسم، ضد ویروس، ضد قارچ و ضد سرطان شناخته می شود (Mahendra & Bisht, 2012; Upadhyay et al., 2017). گونه Ferula gummosa با نام فارسی باریجه که در مناطق مختلف ایران رویش دارد، در طب سنتی به عنوان یک ضد عفونی کننده، ضد خلط، ضد تشنج، ضد اسپاسم، از بین برنده درد و یک ضد التهاب شناخته می شود (Gudarzi, 2015; Mahboubi, 2016). مطالعات مختلف نشان داده است که عصاره Ferula gummosa حاوی اثرات آنتی باکتریال قوی علیه B. subtilis و S. aureus ، E. coli و E. faecalis است (Nabavi et al., 2011). گزارش های پراکنده در مورد فعالیت های شیمی درمانی و برخی از مشتقات ترپنوئیدها در جنس Ferula وجود دارد. از فراوان ترین ترکیبات سولفورد