حدیث از منابع مهم شناخت اسلام و پیوند مسلمانان با سنت رسول خدا(ص)، شناخت تاریخ، تفسیر، فقه، علوم قرآن...از طریق حدیث امکان پذیر است. شناساندن اسلام به تازه مسلمانانی که با گسترش قلمرو اسلامی به دین اسلام گرویدند؛ از طریق قرآن و احادیث نبوی انجام می گرفت. اما با گسترش اسلام بر میزان احادیثی که به دروغ به معصومین علیهم السلام یا صحابه و تابعان نسبت داده می شد؛ فزونی می یافت. برخی از عوامل و گروه ها در جریان وضع حدیث نقش داشتند. جریان سازان وضع کسانی بودند که با میدان دادن به تازه مسلمانانی که اندیشه های آیین پیشین خود را به همراه داشتند و آن را عامدانه یا جاهلانه تبیلغ می نمودند؛ به روند وضع حدیث کمک نمودند. شباهت روایاتی از معصومین(ع) با برخی آموزه های نادرست یهود و نصاری مؤیّد این مطلب است. افرادی هم تحت تأثیر فضای حاکم، به گردآوری و تدوین حدیث علاقه نشان دادند. در میان آنان کسانی بودند که به وضع حدیث از راویان معروف متهم هستند. نقل بی مهابای حدیث بدون نقد متن و سند، آنان را به وضاعان ماهری تبدیل نمود. برخی نیز تحت تأثیر انگیزه های قبیله ای، قومی، مذهبی به تحریف احادیث نبوی و یا برساختن سخنانی منسوب به پیامبر(ص) همت گماشتند. با تشدید اختلافات میان شیعیان و مدعیان خلافت و فشارهایی که از سوی حاکمان وقت بر شیعیان وارد می شد؛ گروه هایی شکل گرفتند که برای اثبات حقانیت خود دست به دامن روایاتی زدند که در ساختگی بودن آن روایات شکی نیست. پیروان فرقه ها و مذهب از این جمله هستند. زمانی که روند ایجاد فرقه ها و مذهب های دینی و کلامی شدت یافت؛ جریان های هوشمندی در وضع حدیث پدیدار شد که ضربات مهلکی بر پیکره اسلام وارد نمود. رساله پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اسناد کتابخانه ای به جریانان هایی پرداخته که توانایی برساختن حدیث را داشته اند. حاکمان سیاسی، قاریان، غالیان، زنادقه، متصوفه از جریان های مهم در شکل گیری احادیث موضوعه هستند. ایجاد جزیان ها نیازمند بستر و زمینه هایی بوده که از عوامل و گروه های جاعل حدیث به شمار می رفتند. مورخان و جاعلان سند احادیث، فرقه سازان در این زمره جای می گیرند. حاکمان سیاسی با انتساب عمّال جاه طلب احادیثی را به نفع منافع خود و به ضرر جریانات مخالف حکومت جعل می کردند. از جمله احادیث وضع شده توسط جریان حکومت، احادیث فضایل خلفاست. وضع احادیث س
