صاحبان آثار ادبی برای بیان مؤثرتر افکار و اندیشههای خود از ارتباطهای کلامی و غیرکلامی سود میجویند. هرچند شاعران و نویسندگان برای بیان زیبایی شناختی از زبان ادبی بهره میبرند از ارتباطهای غیرکلامی غافل نیستند. ارتباطهای غیرکلامی تمامی محرکهای غیرکلامی در یک محیط ارتباطی است که هم بهوسیله منبع و هم استفاده آن از محیط بهوجود میآید و دارای ارزشهای پیامی بالقوه برای فرستنده و گیرنده است. این ارتباط شامل تمامی حرکات بدنی، مشخصههای ظاهری، خصوصیات صدا و نوع استفاده از فضا و فاصله است و اغلب از طریق بدن و به طور ناآگاهانه صورت میگیرد که وسیله مطمئنی برای انتقال پیام از شخصی به شخص دیگر نیست؛ امّا واضحتر از زبان شفاهی است. در این مقاله کوشیده شد تا مصداقهای ارتباطهای غیرکلامی که شامل ظاهر فیزیکی، اشاره و حرکت، چهره و رفتار چشمی، فضا و بومپایی (قلمروجویی)، بساوایی، محیط و طبیعت اطراف و زمان میشود در داستان حسنک وزیر کاویده و به نقش آن در مؤثر شدن زبان بیهقی اشاره شود. دستاورد پژوهش ناظر بر این است پیام غیرکلامی «رفتار آوایی» برای بیان احساسات و هیجانات شخص عامل از جمله اعتراض، ناراحتی، تواضع و فروتنی، عدم برقراری ارتباط، تمسخر، عدم علاقه و... ، بالاترین بسامد و پیام غیرکلامی «بساوایی» به دلیل توصیف شخصیتهای درباریای که معمولاً از این پیام غیرکلامی بندرت استفاده میکنند جز در موارد خشونت و درگیری، کمترین بسامد را داشته است؛ با اینکه موارد هشتگانه ارتباطهای غیرکلامی در منابع مربوط به حوزه آمده است، بهنظر میرسد که توصیفها و فضاسازیهای بیهقی در روایی کردن متن نیز نوعی از ارتباطات غیرکلامی بهشمار آید که در این منابع به آن اشاره نشده است.
