قاعده اقدام یکی از مهم ترین قواعد فقهی است که فقها و حقوقدانان به آن پرداخته اند، پرسش اصلی که این تحقیق به دنبال آن است، این می باشد که اثر این قاعده و کاربرد آن در قلمرو حقوق مدنی و آیین دادرسی مدنی چه می باشد؟ این قاعده در دو معنای اقدام به زیان و اقدام به ضمان به کار رفته است. از مجموع منابع فقهی، روایات، بنای عقلا و اجماع به عنوان مهم ترین ادله احراز این قاعده به دست می آید؛ اما برای ظهور آثار این قاعده مجموعه شرایطی نیز لازم است. در این پایان نامه با بررسی معنا و مفاهیم این قاعده و مقایسه آن با دیگر قواعد این نتیجه حاصل شد که قاعده اقدام، یکی از مهم ترین و تاثیرگذار ترین قواعد فقهی است، مهم ترین اثر این قاعده، ایجاد ضمان برای شخصی است که عالمانه و آگاهانه موجب ورود زیان به خود گردیده است، البته این قاعده مسقط ضمان اشخاص غیر، نسبت به شخص زیان زننده به خود می باشد، در واقع می توان اینگونه بیان کرد که اثر این قاعده، گاه ایجاد ضمان نسبت به اشخاص و گاه رافع ضمان نسبت به اشخاص می باشد، این آثار در مسئولیت قراردادی، درجایی که تخلف از عهد صورت می پذیرد، همچنین، در مسئولیت غیرقراردادی، در بحث غصب و معاملات معوض فاسد، تجلی پیدا می کند. قاعده اقدام به عنوان قاعده ای مسقط ضمان می تواند به طورکلی مسقط مسئولیت باشد و یا به طور جزئی.
