قدمت تیر و کمان در ایران، فراتر از تاریخ، به عصر اسطوره ها بازم یگردد. این سلاح نه تنها ب هعنوان ابزاری کاربردی در امر شکارورزی و نظامی در ساختار سیاسی و اقتصاد معیشتی جوامع کهن ایرانی به شمار می رفت، بلکه در پیوند با مفاهیم نمادین، جایگاهی ویژه و قابل تأمل در تاریخ و فرهنگ گذشته این سرزمین داشته است. در فرآیند تاریخ، تجلی چشمگیر و معنادار این ابزار، در آثار ارزشمند و فاخر هنری و ملی به نمایش درآمده و به اهمیت این ابزار در بیان ایدئولوژی و ساختار سیاسی و فرهنگی جامعه ایرانی پرداخته می شود. این مقاله سعی دارد با مطالعه بازتاب نقش تیر و کمان در آثار هنری، به پرسش؛ هویت و جایگاه نمادین تیر و کمان در روند تاریخ و فرهنگ سرزمین ایران از پیش از تاریخ تا دوره اسلامی چگونه جلوه نموده است؟ پاسخ دهد. روش انجام پژوهش، تاریخی- تحلیلی بوده و یافته اندوزی داد هها، با استناد به منابع کتابخانه ای انجام گرفته است. هدف از این پژوهش، شناخت و تب یین چگونگی مفهوم نقش تیر و کمان در آثار به جای مانده از ادوار گذشته ایران است. نتایج مطالعات نشان م یدهند که نقش تیر و کمان در آثار دوره پیش از تاریخ و نیز آثار هنری و ارزشمند دوره تاریخی در نق شبرجسته ها، مهرها، پلا کها، نقوش دیواری و سک هها، افزون بر تأثیر حیاتی بر فنون و عملیات نظامی، در پیوند با آ یین و مفاهیم نمادین و فرهنگی زمان خود تجلی یافته است. در دوره اسلامی، کهن الگوی تیر و کمان ب هدلیل تجلی فرهنگ و اندیشه اسلامی، از معنا و مفاهیم نمادین ادوار قبل از خود فاصله گرفته و اغلب ساختار هویتی خود را در قالب مفاهیم سمبل کی به ویژه در ارتباط با نجوم نمایان میک ند. ارائه ایدئولوژی جدید توسط اسلام نه تنها از بعد ماهوی، بلکه از نظر ساختاری نیز بر نوع دست ساخته های هنری تأثیرگذار بود. در این دوره، تیر و کمان اغلب در نگاره ها، ظروف فلزی، کاشی و منسوجات جلوه میک ند. هر چند ساختار سیاسی و فرهنگی جوامع طی ادوار مختلف دستخوش تغ ییرات می شود، اما آن چه مهم می نماید حفظ بُعد معناشناسانه و جایگاه مفاهیم نمادین تیر و کمان در روند تحولات تاریخی و فرهنگی سرزمین ایران بوده است.
