محمد کریمیان

تولوئن هیدروکربن معطر و یک ماده اولیه ضروری برای طیف وسیعی از صنایع میباشد. این ترکیب یکی از آلاینده های زیست محیطی است . قرارگیری در معرض آن می تواند اثرات مضری بر سلامت افراد ایجاد کند و سبب بیماری های قلبی-ریوی، آسیب های کبدی، کلیوی، اختلالات خونی و افزایش خطر ابتلا به سرطان شود. گیاه پنج انگشت متعلق به خانواده شاه پسند Verbenaceae است. این گیاه دارای خواص دارویی گسترده ای مانند آنتی باکتریال،آنتی هیستامین، ضد التهاب،ضد آپاپتوز و آنتی اکسیدان میباشد. در این مطالعه به بررسی اثر عصاره میوه گیاه پنج انگشت در حضور تولوئن بر بیان ژن های اتوفاژی و آپاپتوزی در کبد پرداخته شد. تعداد56 موش ماده بالغ به 7 گروه تقسیم شدند: گروه کنترل هیچ ماده تزریقی دریافت نکرد ، گروه شم توسط سالین (حلال تولوئن) و روغن ذرت (حلال عصاره) تیمار شدند ، گروه تولوئن 100 میلی گرم بر کیلوگرم تولوئن، یک گروه 100 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره میوه گیاه پنج‌انگشت، گروه بعدی 200 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره میوه گیاه پنج-انگشت، یک گروه 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره و 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم تولوئن همچنین گروهی 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره و 100 میلی‌گرم بر کیلوگرم تولوئن را دریافت کردند. همه ی تیمارها به مدت زمان ۲۱ روز به صورت داخل صفاقی انجام شد . بعد از۲۱ روز موش‌ها کشته شدند و بافت کبد موش‌ها جهت آنالیز بیان ژن‌های آپاپتوزی BAX, BCl2 و ژنهای اتوفاژی ,LC3 Beclin1 جدا شده و در یخچال ˚C80- نگهداری شد . سپس استخراج RNA از بافت کبد و پس از آن سنتز cDNA انجام گرفت و در انتها تغییرات بیان ژن‌ ذکر شده بوسیله تکنیک Real-time PCR مورد بررسی قرار گرفت. بررسی بافت کبدی به وسیله ی رنگ آمیزی هماتوکسیلین ائوزین انجام گرفت بنابراین بخشی از بافت کبد در فرمالین ۱۰٪ قرار داده شد و همچنین به منظور سنجش آنزیم های کبدی سرم خونی جمع آوری شد. نتایج ما نشان داد که تزریق تولوئن موجب افزایش معناداری(05/0p<) در بیان ژن BAX و افزایش معناداری(05/0p<) و(05/0p<)در بیان ژن های LC3 ,Beclin1 نسبت به گروه شم شد در حالی که تولوئن سبب کاهش معناداری در بیان ژن BCL2 در مقایسه با گروه شم نگردید . تیمار با عصاره ویتکس در دو دوز 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم در حضور تولوئن سبب کاهش معناداری (01/0p<) در بیان ژن BAX و کاهش معناداری (05/0p<) در بیان ژن LC3 وکاهش معناداری (05/0p<)در بیان ژن Beclin1نسبت به گروه تولوئن شدند در حالی که این دو دوز سبب افزایش معناداری در بیان ژن BCL2 نسبت به گروه تولوئن نشدند. در گروه‌هایی که فقط با عصاره گیاه در غلظت‌های 100 و 200 میلی گرم بر کیلو گرم تیمار شدند کاهش معناداری (05/0p<)در بیان ژن BAX و کاهش معناداری (05/0p<) در بیان ژن LC3 و کاهش معناداری (05/0p<)در بیان ژن Beclin1 نسبت به گروه تولوئن را نشان دادند.در حالی که این دو دوز سبب افزایش در بیان ژن BCL2 نسبت به گروه تولوئن نشدند. یافته ها نشان داد که تولوئن در بافت کبد سبب گسترش سینوزوئید ها، التهاب، نکروز، افزایش تعداد سلولهای کوپفر و واکوئله شدن سیتوپلاسم سلول های هپاتوسیت می شود در گروه های عصاره 100وعصاره200 ساختار نرمال کبد مشاهده شد و فقط سیتوپلاسم سلول های هپاتوسیتی واکوئله بود. در گروه های عصاره 100با تولوئن و عصاره 200 با تولوئن سیتوپلاسم سلول ها واکوئله برخی مناطق نکروز شده بود ولی التهاب ، تعداد سلول های کوپفر و گسترش سینوزوئید هانسبت به گروه تولوئن کمتر شد.همچنین سطح آنزیم های کبدیALT,AST درهیچ کدام از گروه های مورد مطالعه تغییر معناداری را نشان نداد. یافته ها نشان می دهد تولوئن از طریق القا آپاپتوز و اتوفاژی به کبد آسیب زده و میتواند عملکرد آن را مختل کند و عصاره میوه گیاه پنج انگشت میتواند با کاهش آپپتوز و اتوفاژی بافت کبد را در برابرآسیب این آلاینده میتواند حفظ کند.