1403/02/05
مرتضی عطایی

مرتضی عطایی

مرتبه علمی: استادیار
ارکید:
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
نشانی:
تلفن: 011-52324870

مشخصات پژوهش

عنوان
شهر تاریخی عسکر مُکرم- خوزستان از بنیاد تا افول
نوع پژوهش
مقاله ارائه شده
کلیدواژه‌ها
خوزستان، عسکر مکرم، رستقباد، پس کرانه های خلیج فارس، شهرسازی اسلامی
سال 1398
پژوهشگران مرتضی عطایی

چکیده

بازمانده های منسوب به شهر تاریخی عسکر مکرم امروزه در مجاورت روستا های بند قیر و جلیعه در استان خوزستان به شکل پشته های متعدد بر دو سوی رودخانه گرگر خودنمایی می کند. علی رغم اهمیت و اشتهار این شهر دوران اسلامی واقع در پس کرانه های خلیج فارس و جایگاه برجسته آن در تاریخ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خوزستان، تا کنون پژوهش های روشمند و منسجم اندکی پیرامون باستان شناسی آن انجام پذیرفته است؛ به گونه ای که مسائل مهمی چون تاریخ بنیاد هسته نخستین شهر و زمان و دلایل متروک شدن آن، الگو و روند جایگزینی استقراری عسکر مکرم و استقرار قدیمی تر موسوم به رستقباد، شیوه های معماری و الگوی شهرسازی آن در هاله ای از ابهام قرار دارد. برای روشن شدن مسائل مذکور، علاوه بر انجام مطالعات اسنادی گسترده، یک بررسی روشمند باستان شناختی به منظور آگاهی از گاهنگاری نسبی محوطه و ویژگی-های معماری و شهرسازی آن طراحی و به اجرا گذارده شد. مقایسه نتایج حاصل از مطالعات اسنادی و بررسی باستان شناختی و بهره گیری از رهیافت تاریخی در تفسیر آن ها روشن کرد که هسته نخستینِ شهر عسکر مکرم در اواخر سده اول هجری قمری بنا نهاده شده و پس از آن، شهر بی وقفه تا اواخر سده هشتم و اویل سده نهم هجری قمری مسکون بوده است. در عین حال، شهر نوبنیاد عسکر مکرم در جنوب رستقباد به سرعت گسترش یافته اما برخلاف برخی از این روایات مکتوب، در حین گسترش هیچ گاه به رستقباد نپیوسته و آن را در بر نگرفته است؛ بلکه در واقع رستقباد به تدریج و با رشد شهر نوظهور عسکر مکرم متروک شده و جابجایی سکنه آن به هسته شهر جدید زمینه گسترش هر چه بیشتر این شهر را فراهم کرده است.