1403/09/01
مرتضی عطایی

مرتضی عطایی

مرتبه علمی: استادیار
ارکید:
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
نشانی:
تلفن: 011-52324870

مشخصات پژوهش

عنوان
از پیدایش تا افول یک شهر: عسکر مکرم از دیدگاه باستان‌شناسی
نوع پژوهش
مقاله ارائه شده
کلیدواژه‌ها
خوزستان، عسکر مکرم، رستقباد، لشکر، شهرسازی، گاهنگاری
سال 1402
پژوهشگران مرتضی عطایی

چکیده

شهر عسکر مکرم از مهم‌ترین شهرهای خوزستان در دوران اسلامی به شمار می آمده است. کثرت اشارات مورخین و جغرافیا نگاران به‌ویژه نویسندگان سده های نخستین اسلامی به این شهر، نشان از اهمیت و اشتهار آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای سده های اولیه و میانی اسلامی در جنوب غرب ایران دارد. با این حال این شهر کمتر مورد پژوهش جدی باستان‌شناسان قرار گرفته است. این کمبود مطالعات، پرسش‌های زیادی را پیرامون تاریخ و باستان شناسی این شهر باقی گذارده و مسائلی همچون تاریخ بنیاد شهر، چگونگی ارتباط آن با استقرار پیش از اسلامی موسوم به رستقباد، تاریخ افول شهر و دلایل آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. برای پی بردن به پاسخ پرسش‌های مذکور و نیز شناسایی بخش‌های مختلف شهری عسکر مکرم، در بهمن و اسفند سال 1393 یک بررسی روشمند باستان‌شناختی در این شهر مهم دوران تاریخی انجام پذیرفت. نتایج حاصل از این پژوهش علاوه بر ایجاد شناخت نسبی از شهرسازی و معماری این شهر مهم دوران اسلامی، آشکارا نشان می‌دهد که هسته نخستینِ شهر عسکر مکرم در اواخر سده اول هجری قمری بنا نهاده شده و پس از آن، شهر بی وقفه تا اواخر سده هشتم و اویل سده نهم هجری قمری مسکون بوده است. در عین حال، شهر نوبنیاد عسکر مکرم در جنوب رستقباد به سرعت گسترش یافته اما برخلاف برخی از روایت برخی منابع مکتوب، در حین گسترش هیچ‌گاه به رستقباد نپیوسته و آن را در بر نگرفته است؛ بلکه در واقع رستقباد به تدریج و با رشد شهر نوظهور عسکر مکرم متروک شده و جابجایی سکنه آن به هسته شهر جدید زمینه گسترش هر چه بیشتر این شهر را فراهم کرده است.