1403/09/12
مرتضی عطایی

مرتضی عطایی

مرتبه علمی: استادیار
ارکید:
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
نشانی:
تلفن: 011-52324870

مشخصات پژوهش

عنوان
قمقمه‌ زائر یا قمقمه مسافر قمقمه‌ زائر یا قمقمه مسافر؟ جستاری پیرامون کاربرد ظروف موسوم به «قمقمه زائر» و مسئله سوغات زمزم
نوع پژوهش
مقاله ارائه شده
کلیدواژه‌ها
قمقمه زائر، زیارت، آب مقدس، روغن مقدس، زمزم
سال 1403
پژوهشگران مرتضی عطایی

چکیده

ظروفی که به قمقمه‌ زائر معروف‌اند در تاریخ زیارت مسیحی از لوازم پرکاربرد به شمار می‌آمدند. زائران این ظروف کوچک را که اکثراً از جنس سفال، فلز یا شیشه ساخته می‌شدند به‌منظور تبرک، از آب مقدس و یا روغن‌ چراغ‌های حرم و یادمان‌های شهدا و قدیسین مسیحی می‌انباشتند. رایج‌ترین فرم سفالی و فلزی این ظروف معمولاً قمقمه مدور و عدسی شکلی است با ابعاد کوچک که دهانه‌ آن با گردنی کوتاه و دو دسته زاویه‌دار به شانه ظرف متصل می‌شود. بسیاری از این نمونه‌ها دارای نقوشی هستند که ارتباط آن‌ها را با عقاید دینی (به‌ویژه مسیحیت) روشن می‌سازد؛ در این میان قمقمه‌های سفالی سنت مناس از همه معروف‌ترند. در بین سفالینه‌های دوران اسلامی نیز نمونه‌هایی از ظروفی با فرم مشابه اما بزرگ‌تر دیده می‌شود که آن‌ها نیز در میان پژوهشگران به همین نام معروف هستند و گاهی کارکرد زیارتی - ظرف آب زمزم - برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود؛ اما بر روی آن‌ها نقوش یا علائمی که بر کارکرد زیارتی آن‌ها اشاره داشته باشد به چشم نمی‌خورد. این مقاله بر آن است تا با معرفی و بررسی نمونه‌های سفالین دوران اسلامی موجود در مجموعه‌ها و موزه‌های مختلف، کارکرد این ظروف سفالین را به‌عنوان قمقمه متبرک زائران در مقایسه با نمونه‌های مسیحی مورد بازبینی قرار دهد.