ظروفی که به قمقمه زائر معروف‌اند در تاریخ زیارت مسیحی از لوازم پرکاربرد به شمار می‌آمدند. زائران این ظروف کوچک را که اکثراً از جنس سفال، فلز یا شیشه ساخته می‌شدند به‌منظور تبرک، از آب مقدس و یا روغن چراغ‌های حرم و یادمان‌های شهدا و قدیسین مسیحی می‌انباشتند. رایج‌ترین فرم سفالی و فلزی این ظروف معمولاً قمقمه مدور و عدسی شکلی است با ابعاد کوچک که دهانه آن با گردنی کوتاه و دو دسته زاویه‌دار به شانه ظرف متصل می‌شود. بسیاری از این نمونه‌ها دارای نقوشی هستند که ارتباط آن‌ها را با عقاید دینی (به‌ویژه مسیحیت) روشن می‌سازد؛ در این میان قمقمه‌های سفالی سنت مناس از همه معروف‌ترند. در بین سفالینه‌های دوران اسلامی نیز نمونه‌هایی از ظروفی با فرم مشابه اما بزرگ‌تر دیده می‌شود که آن‌ها نیز در میان پژوهشگران به همین نام معروف هستند و گاهی کارکرد زیارتی - ظرف آب زمزم - برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود؛ اما بر روی آن‌ها نقوش یا علائمی که بر کارکرد زیارتی آن‌ها اشاره داشته باشد به چشم نمی‌خورد. این مقاله بر آن است تا با معرفی و بررسی نمونه‌های سفالین دوران اسلامی موجود در مجموعه‌ها و موزه‌های مختلف، کارکرد این ظروف سفالین را به‌عنوان قمقمه متبرک زائران در مقایسه با نمونه‌های مسیحی مورد بازبینی قرار دهد.
