تمام حواس انسانی در ادراک معماری سهیم اند. از این رو، با تقدم و برتری بینایی بر سایر حواس در دوران معاصر، معماری به تصویری فاقد جان و عاری از هویت و احساس تبدیل و ناظر از برقراری ارتباط کامل با محیط پیرامون محروم شده است. باوجود اینکه معماریِ حواس، پیشینه ای طولانی در تاریخ دارد، اما متاسفانه بسیاری از درس های معماری و شهرسازی گذشته ما در طراحی شهرها و ساختمانهای جدید به فراموشی سپرده شده است. دراین نوشتار، حیاط مرکزی خانه ایرانی به عنوان یک ساختار ارزشمند، و به منظور یافتن راهکارهای بکاررفته برای برانگیختن هریک از حواس پنجگانه و تاثیر آن بر بهبود ارتباط انسان با محیط، مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. روش این پژوهش مبتنی بر مشاهدات عینی و مطالعات کتابخانه ای است و رویکردی توصیفی دارد. نتایج حاصل از این تحقیق، حاکی از نقش محوری و اساسی هریک از حواس پنجگانه در درک کامل ساختار حیاط مرکزی در خانه ایرانی است و بر لزوم بازخوانی شیوه های اثرگزار بر حواس انسان در معماری معاصر در راستای ارتقا حس مکان تاکید می نماید.
