گرچه فارابی در رساله الجمع همان موضوع مشهور موجود به ما هو موجود را برای فلسفه ذکر میکند و توضیح میدهد که دایره شمول موضوع فلسفه همه موجوداتاند و در واقع ماهیت یونانی- ارسطوئی برای فلسفه قائل میشود لکن با توجه به اوصاف و ویژگیهایی که وی در این رساله برای فلسفه بیان میکند، میتوان چنین دریافت که او در این رساله برای معرفی فلسفه، مفهوم قرآنی حکمت را در نظر داشته است. به زعم ما فارابی ماهیت فلسفه را علم به موجود به ماهو موجود دانسته لکن هویتی که برای این دانش در این رساله ترسیم کرده است، چیزی شبیه به مفهوم دینی حکمت موجود در کتاب مقدس مسلمانان است و در معنایی گستردهتر الگویی که فارابی در این رساله برای هویت فلسفه در جهان اسالم ارائه میدهد ماهیتی یونانی- ارسطوئی با هویتی دینی است با اوصاف مذکور در قرآن، اوصافی همانند اتقان، عدم اختالف، نبود خلل و سستی در احکام آن و مطابقت با متن واقع که از لسان مردان الهی بیان میشود و هدایت بخش و درخور پیروی است.
