هر دولتی برای استقرار خود در کنار ارکانی چون سرزمین و حاکمیت، نیازمند دو رکن دیگر یعنی حکومت و مردم نیز می‌باشد. نحوه ارتباط و سازواری مردم و حکومت در تبلور میزان قدرت ملی هر کشوری مؤثر است. از دید همایون کاتوزیان، چرخه «استبداد- هرج‌ومرج - استبداد» الگویی است که مناسبات میان مردم و حکومت در ایران را توضیح می دهد. این دیدگاه به نقش نظام سیاسی در نحوه ارتباط میان مردم با حکومت در تاریخ ایران توجه نموده است؛ رابطه ای که همواره نشان از وجود چالش و نزاع بین آن‌ها دارد. در دوران معاصر شاهد ورود ایدئولوژی شیعی یا به‌بیان‌دیگر اسلام سیاسی به حوزه حکمرانی نیز بوده ایم. پرسش این است که بر بستر تضاد دولت- ملت، تشیع چگونه توانست پاسخگوی تغییرطلبی ایرانیان باشد؟ در پاسخ، و با بهره‌گیری از روش توصیفی تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای، پژوهش حاضر به طرح این فرضیه می پردازد که به‌رغم امکان تفاسیر مختلف از فکر سیاسی شیعی، یک قرائت انقلابی از آن موفق شد به ایدئولوژی ملت در نبرد با دولت بدل گردد و در این مسیر مذهب و ملت در موازات هم قرار گرفتند.
