نظم وستفالیایی خاورمیانه کنونی به دلیل شکنندگی از لحظه تاسیس، همواره در معرض پویش ها و تنش های ناشی از عدم تطابق مرزهای دولت و مرزهای ملت (یا قومیت) بوده است. این عدم تطابق موجب شده است که دولت- ملت های خاورمیانه همواره با چالش هایی از ناحیه هویت جویی های قومی مواجه باشند، چالش ایی که از دو ناحیه برمی خیزد: توسعه طلبی های فراملیِ ایدئولوژیهای پان گرا و تجزیه طلبی های فروملیِ قومیت های سیاسی شده؛ مقاله حاضر که درصدد بررسی نسبت میان این چالش ها با پدیده ناسیونالیسم است، این پرسش را مطرح می کند که نوع برداشت از ملت چه تاثیری بر ظهور خصومت یا همزیستی در درون و ورای مرزهای دولت ها دارد؟ فرضیه مقاله حاضر این است که، در جوامع چند قومی خاورمیانه، برداشت قومی از ملت به دلیل آمیختگی با الحاق گری و تحریک تجزیه طلبی منجر به تنش های سیاسی و تشدید خصومت در سطوح داخلی و خارجی می شود. در مقابل، تقویت ناسیونالیسم مدنی می تواند زمینه ساز همزیستی مسالمت آمیز در این سطوح باشد. تبیین این فرضیه، با استناد به مصادیقی از پیامدهای ایدئولوژیهای پان گرا نظیر پان ترکیسم صورت خواهد گرفت. به منظور تبیین این فرضیه، پژوهش حاضر از شیوه تحلیل هانا آرنت درخصوص ملی گرایی قومی به عنوان چارچوب نظری بهره می برد. سازمان پژوهش به محوریت رابطه ایدئولوژی و عمل و نسبت آن با دوگانه ناسیونالیستی (قومی و مدنی) طراحی شده و داده های گردآوری شده از مطالعه منابع کتابخانه ای، به شیوه توصیفی- تحلیلی و در قالب مقایسه ای ساماندهی می شوند.
