ســقوط دولــت افغانســتان در 24مــرداد 1400و ظهــور دوبــارۀ «امــارت اســلامی» طالبان بدون مقاومـت جـدی از سـوی نیروهـای نظامـی، غیرمنتظره تریـن رویـداد سـال بـود. پرسـش ایـن اسـت کــه چگونــه می تــوان قدرت گیــری دوبــارۀ طالبــان را تحلیــل کــرد؟ در پژوهــش حاضــر بــه شــیوۀ توصیفی تحلیلــی تــلاش می کنیــم در طــرحواره ای چندســویه، بــه ایــن پرســش پاســخ دهیــم. بــه این منظـور، ایـن فرضیـه را مبنـا قـرار می دهیـم کـه جنبـش قومی- مذهبـی طالبـان بـا اتـکا بـه عنصـر عصبیـت، در بسـتر جامعـه ای گسسـته و دولـت ورشکسـته و تقـارن بـا شـرایط مناسـب بین المللـی، موفـق بـه تسـخیر دوبـارۀ حکومـت در افغانسـتان شـد. در توجیـه ایـن فـرض، امکانـات تحلیلـی نظریه هــای مختلــف را دربــارۀ دگرگونــی انقلابــی در قالــب یــک چارچــوب نظــری ترکیبــی بــه کار می گیریـم. اضلاع ایـن چارچـوب نظـری عبارت انـد از: مفهـوم عصبیـت در نظریـۀ سـنتی دگرگونی انقلابــی، نظریــۀ بســیج منابــع در جامعــۀ گسســته، مفهــوم دولــت ورشکســته و نقــش محیــط بین الملــل در تحــولات انقلابــی. در اثــر همنشــینی عوامــل چهارگانــه (انســجام عصبیــت بنیــاد جنـش طالبـان، ازهمگسـیختگی اجتماعـی جامعه، ورشکسـتگی دولت افغانسـتان و مـدارا و کمک بازیگــران خارجــی) طالبــان بــدون مواجهــه بــا مقاومــت جــدی قــدرت را به دســت گرفــت. شــیوۀ وقـوع ایـن تحـول، به لحـاظ شـکلی بـه سـبک انقلابهـای شـرقی (پیشـروی از پیرامـون) شـباهت داشـت. نتیجـه اینکـه، علـت موفقیـت طالبـان در بازیابـی حاکمیـت خـود بـر افغانسـتان را می تـوان در تقـارن جنبـش قـوی و دولت- ملـت ضعیـف دانسـت: ضعفهـای متعـدد دولـت افغانسـتان و نبـود یکپارچگی ملی به موازات انسجام ناشی از وحدت قومی- مذهبی طالبان.
