روشنفکران ایرانی تحت تاثیر موج همگانی پسااستعمارگرایی پس از جنگ جهانی دوم در جهان و هم‌چنین سابقه‌ی تاریخی ایرانیان در بیگانه‌هراسی و استقلال‌خواهی، در کنار غلبه‌ی گفتمان چپ در ایران، موفق شدند در دهه‌ی چهل و پنجاه قرن گذشته‌ی شمسی، گفتمانی را با عنوان بازگشت به خویشتن در فضای فرهنگی و سیاسی ایران سامان‌دهی کنند. این گفتمان را می‌توان گفتمان غالب در آن دو دهه دانست که بر همه‌ی حوزه‌های اندیشگی در ایران تاثیر گذاشت. ادبیات داستانی ایران نیز حوزه‌ای بود که از این تاثیر برکنار نماند. رمان رئالیستی سووشون از سیمین دانشور از جمله تولیدات فرهنگی‌ای است که این اندیشه را بازتاب داده است. دانشور با تصویر کردن چیرگی انگلیسی‌ها بر شئونات گوناگون زندگی مردم شیراز در زمان اشغال جنوب ایران به دست نیروهای انگلیسی، نشان می‌دهد که چگونه هویت ملّی جامعه با خطر مواجه شده است. از این روی، نویسنده با سود جستن از مؤلفه‌های هویتی، در صدد است تا خوانندگان خود را به بازگشت به خویشتن تشویق کند. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی در صدد است تا با تحلیل متن، نشانه‌های برجسته‌ی بیگانه‌هراسی و بازگشت به خویشتن را در رمان رئالیستی سووشون نشان دهد. نتیجه‌ی بررسی ما در این جستار حاکی است دانشور در رمان سووشون، با برجسته کردن عاملّیت بیگانگان در امور سیاسی و فرهنگی، خطر دخالت غربی‌ها وچیرگی فرهنگی‌شان را گوشزد می‌کند و در کنار آن، با سود جستن از مؤلفه‌های هویت ایرانی، از قبیل داستان‌ها و ماجراهای حماسی و دینی و همانندسازی شخصیت‌های داستان با چهره‌های اسطوره‌ای و دینی و هم‌چنین استفاده از ظرفیت‌های زبان فارسی به عنوان یکی از بنیادی‌ترین ارکان هویت ملّی ایرانیان در طول تاریخ و اشاره به بناها و مکان‌های تاریخی و مذهبی، داعی بازگشت به خویشتن می‌شود.
