عیسی جوکار سرهنگی

با توجه به اهمیت نقش خاک در تأمین نیازهای انسان، آگاهی از عوامل و روند فرسایش خاک به منظور مدیریت و جلوگیری از تخریب آن ضروری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تلفیقی تاثیر کاربری اراضی و بارش در فرسایش خاک حوضه اوارد نکارود در دو دوره ۲۰ساله (2000-2020 و 2000-1980) انجام شد. برای این منظور از معادله اصلاح‌شده جهانی فرسایش خاک (RUSLE) استفاده شده است. ارزیابی دقت این مدل با استفاده از شاخص‌های آماری و مدل BLM که تمامی عوامل آن طی مشاهدات میدانی به دست آمد، انجام شد. داده‌های عوامل فرسایندگی باران(R)، مدیریت پوشش گیاهی (C) و توپوگرافی (LS) از تصاویر ماهواره‌ای در گوگل ارث ‌انجین به‌دست‌آمده‌اند. میانگین عامل R در دوره اول و دوم به ترتیب 02/2 و 783/1 MJ mm ha^(-1 ) ha^(-1 ) y^(-1) و میانگین عامل C به ترتیب 353/0 و 429/0 به دست آمد که نشان‌دهنده تغییرات بارش و پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه است. نقشه طبقه بندی اراضی منطقه در دوره اول (2000-1980) با استفاده از سنجنده TM و الگوریتم درخت طبقه بندی و رگرسیون تهیه شد. اعتبارسنجی با استفاده از نمونه‌های تعلیمی، ماتریس خطا و محاسبه شاخص‌های آماری انجام گرفت که صحت کلی 94/0 و ضریب کاپا 91/0 را نشان داد. برای دوره دوم (2020-2000) از محصول جهانی پوشش زمین CGLS-LC100 با دقت 80 درصد استفاده شد. تغییرات کاربری اراضی نیز در دو دوره با یکدیگر مقایسه شد که بر اساس آن مساحت جنگل‌ها و مراتع در این حوضه به ترتیب 17 و 27 درصد کاهش داشته و به مساحت جنگل‌های تخریبی، زمین‌های زراعی و مناطق مسکونی اضافه شده است. طبق نتایج به دست آمده میانگین سالانه فرسایش خاک در دوره اول 64/1 تن در هکتار در سال و حداکثر تا 62/59 تن در هکتار در سال و در دوره دوم 75/1 تن در هکتار در سال و حداکثر تا 38/63 تن در هکتار در سال متغیر است که بیانگر سیر افزایشی فرسایش خاک در حوضه اوارد است. این سیر افزایش فرسایش خاک بیشتر ناشی از کاهش پوشش گیاهی در منطقه است، بنابراین لازم است با قوانینی سختگیرانه و با مدیریتی اصولی مانع از تغییر کاربری‌ها و کاهش پوشش طبیعی سطح زمین در منطقه شد.