عیسی جوکار سرهنگی

یکی از انواع حرکات دامنه ای که در مناطق کوهستانی خسارت‌های جانی و مـالی فراوانـی وارد می‌کند، ریزش‌های سنگی است. شناخت نواحی حساس به ریزش با بهره‌گیـری از روشهـای دقیق و مناسب برای تردد جادهای و همچنین ساکنان منطقه، اهمیت زیادی دارد. هدف از ایـن پژوهش بررسی عوامل مؤثر در وقوع ریزش و تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر آن در دره هراز، واقع در استان مازندران است. برای این کار، نخست با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و بررسی‌هـای میدانی، نقشه پراکنش ریزش‌های منطقه تهیه شد. سپس نقشه‌هـای عوامـل مـؤثر بـه‌منزلـه لایه‌های اطلاعاتی در محیط GIS وارد شدند. پس از محاسبه فراوانی ریزش‌های موجود در هر طبقه از عوامل و وزندهی به آنها، با استفاده از مدل ارزش اطلاعات، لایه‌های سـاخته‌شـده در محیط ArcGIS با هم تلفیق و از جمع جبری نقشه‌های وزنی، نقشه پهنه‌بندی خطر ریـزش در منطقه تهیه شد. برای تهیه نقشه پهنه‌بندی با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی، وزن هـر عامل از ماتریس وزندهی به‌دست آمد. نتایج بیانگر آن است که به‌ترتیب عوامل شیب، جـنس سنگ، پوشش و کاربری زمین، جاده، آبراهه، گسل، ارتفاع و جهت دامنه، بیشترین نقـش را در وقوع ریزش در منطقه دارند. ارزیابی مدل‌ها نشان داد که مدل‌های ارزش اطلاعات و تحلیل سلسله مراتبی به ترتیب با احتمال تجربی 737/0 و 842/0 برای پهنه بندی در منطقه مناسب هستند. اما در مقایسه، وزن دهی عوامل با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی موجب افزایش دقت کار شده است.