علی اکبر ایزدی فرد

مناسبت بین حکم و موضوع یکی از قراین لفظیه ای است که در استنتاج احکام شرعی، خصوصاً برای رسیدن به احکام شرعی مسائل مستحدثه و در خصوص بحث تاثیر زمان و مکان در دگرگونی موضوعات و در نتیجه حکم آنها، نقش عمده ای را ایفا می نماید. پس از تحلیل عبارات صاحب نظران در این زمینه، این نتیجه حاصل است که مناسبت بین حکم و موضوع به معنای مناسبت هایی است که بر حسب دید عرف میان یک حکم و موضوع آن وجود دارد. این مناسبت به عنوان قرینه داخلیه در کلام تلقی می شود و این طور نیست که تحت ضابطه کلّى و معینى درآید تا به عنوان یک ضابطه کلّى، مصادیق را بر آن منطبق کرد، بلکه قرینهاى است که در اکثر جملات و ترکیبات وجود داشته که ادراک آن نیاز به ذوق سلیم دارد. این مناسبت از جنس ارتکازات عقلایی بوده به گونه ای که می تواند جلوی ظهور کلام را گرفته و ظهور دیگری را پدید آورد. از آنجایی که بازگشت حجیت این مناسبت به اصالة الظهور است، لذا این مناسبت باید در دلیل به نحو کامل ظهور داشته تا اینکه بتواند از باب اصالت الظهور مورد استناد قرار گیرد.