مسجد جامع قائن در کنار دیگر مساجد جامع، نمایانگر شکوه و عظمت معماری ایران در دوره اسالمی است که عالوهبر پایگاه مذهبی و اجتماعی در جامعه از لحاظ ویژگیهای معماری حائز اهمیت فراوان است. این مسجد ازجمله بناهای تکایوانی در ایران محسوب میشود. ایوان بنا در سال 1368م/770ه.ق. بهدستور جمشیدبنقارن ساخته شده و شبستانها، رواقها، ورودیها و آبانبار بنا در زمان سلطنت شاهسلیمان صفوی، به بنا الحاق شده است. معماران مسجد جامع قائن از منظر ماهیت معماری در طرحریزی فرم و فضای معماری بنا اصولی را مدنظر قراردادهاند که برگرفته از اشکال هندسی و تناسبات بین آنهاست. براین اساس، با رویکردتحلیل تناسبات هندسی در بنا به پاسخگویی به این سؤال پرداخته شده که سیستم تناسباتی بهکارگرفتهشده در مسجد جامع قائن چگونه از تناسبات ایرانیـ اسالمی در عناصرمعماری بهرهگرفته است؟ به همین منظور،در پژوهش پیشرو روش تحلیلی اساس کار قرارگرفته ودر جمعآوری اطالعات از ابزارگردآوری داده و اطالعات مشاهده میدانی وکتابخانهای توأمان، بهرهگرفته شده است.در تالش برای پاسخگویی به سؤال پژوهش با استفاده از مهندسی معکوس برمعماری، پالن، نما و مقطع، مسجد جامع قائن موردتحلیل هندسی دقیق قرارگرفت. نتایج نشاندهنده آن است که این بنا باتوجهبه سیستم تناسبات ایرانیـ اسالمی که بر پایه اعداد ّ اصم و خواص هندسی مربع و مربع مضاعف بوده، بنا شده است. همچنین، استفاده از تناسب طالئی را میتوان در ایجادتعادل بصری عناصری نظیر: ایوان و ورودی اصلی و مکانیابی ورودی شمال غربی مشاهدهکرد.
