حسینیه نواب یکی از مهم‌ترین حسینیه‌های بافت تاریخی بیرجند به لحاظ معماری، قدمت و وسعت ساخت می باشد که به‌عنوان گونه‌ای از بناهای آیینی-مذهبی احداث شده است. با توجه به این‌که از سوی محققان نظری واحد به همراه شبهات در خصوص بازه زمانی احداث این بنا و نام سازنده آن مبنی بر این‌که این بنا متعلق به دوره صفوی و بانی آن بی‌بی نواب همسر امیر اسماعیل‌خان دوم است وجود دارد، بااین‌وجود نگارندگان به نتایجی غیر از آن، دست‌یافته‌اند. این تحقیق بر آن شد تا بار دیگر ماهیت تاریخی این بنا را که بر پایه مطالعات با رویکرد تاریخی و با روش گردآوری اطلاعات بر مبنای اسناد وقفی، کتابخانه‌ای و تحقیقات پیمایشی صورت پذیرفته است، نمایان سازد. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که بازه زمانی ساخت این بنا بر مبنای باور همگان مبنی بر این‌که متعلق به دوره صفوی است، متعلق به دوره قاجار و بانی آن بی‌بی نواب، والده امیر علم خان سوم، همسر امیر اسدالله خان حسام الدوله و دختر میرزا رفیع خان است و علت شبهات در خصوص نام بانی و بازه زمانی ساخت این بنا، تعدد نام نواب در میان خاندان خزیمه و مرمت و یا خوانش اشتباه کتیبه سردر ورودی بنا می‌باشد که سبب به خطا رفتن در مطالعات تاریخی این بنا شده است.
