باغ ایرانی به مثابه یک محصول فرهنگی از تعامل بین انسان ایرانی و طبیعت پیرامون به وجود آمده است. نگرشی که منجر به ایجاد باغ ایرانی شد گونههای مختلفی از باغ را در مناطق مختلف ایران و در مقیاسهای متفاوت به وجود آورد، باغ ایرانی دارای ویژگیهای خاصی بود که فضای آن را شکل داده؛ اصول و ویژگیهایی که در طول دوره شکلگیری و تکامل آن و در مکانهای مختلف از ثبات نسبی برخوردار بوده است. کرانه جنوبی دریای خزر یکی از مناطق مستعد برای ایجاد باغ بوده است، از این رو باغهای بسیاری در شهرهای آمل، بابل، ساری و بهشهر احداث گشت که به عنوان تفرجگاههای شاهان صفوی مورد استفاده قرار میگرفت. معالاسف در شهرهای کنونی و در احداث فضاهای سبز شهری نشانهای از این الگوی ایرانی- اسلامی نیست. مقاله حاضر با روش میان موردی و با استفاده از مطالعات کتابخانهای و مشاهدات میدانی باغهای منتخب، به دنبال شناخت ویژگیهای باغهای تاریخی احداث شده در مازندران با هدف بهرهگیری آن در طراحی بوستانها و فضاهای شهری است. مقاله این ادعا را دارد که باغ ایرانی در معنای عام و باغهای تاریخی مازندران در معنای خاص با پتانسیل طراحی در موقعیتهای مختلف در طول تاریخ، ویژگیهای لازم را در ساماندهی منظر شهری دارد. با توجه به مصداقهای مطالعه شده مختلف و مقیاسهای متفاوت باغ، حضور باغ در منظر شهری نیز تنوع زیادی دارد؛ پارکها، حاشیه راهها، میدانها، کویهای مسکونی، مقابر و زیارتگاهها، قبرستانها، پیادهراهها و نمونههای بسیار دیگر از انواع باغها و باغستانهایی است که میتوانند از اصول هنر باغسازی ایرانی متأثر شوند. در انتهای مقاله با استفاده از نتایج حاصل از ویژگیهای باغهای مازندران پیشنهاداتی در ارتقاء فضاهای سبز شهری بر اساس الگوی ایرانی- اسلامی باغ ایرانی ارائه شده است.
