نقد روان‌شناختی یکی از شاخه‌های نقد ادبی است که تفسیرهایی از این متون به دست می‌دهد. نقد روان‌شناختی آثار ادبی در چهار حوزه تحلیل متن، تحلیل شخصیّت‌های قصّه، تحلیل شخصیّت و ذهن هنرمند و تحلیل ساختمان صوری صورت می‌گیرد. ساعدی از جمله نویسندگانی است که در داستان‌نویسی به شیوهای روانکاوانه گرایش دارد؛ بدین سبب آثارش قابلیّت بررسی بر اساس این نوع نقد را دارند. در این نوشته برآنیم بر اساس گونه دوّم به بررسی روان‌شناختی شخصیّت دو شخصیّت داستان «دو برادر» از مجموعه واهمه‌های بی‌نام و نشان بپردازیم. نتایج پژوهش نشان داد که ساعدی در این داستان به خلق شخصیّت‌هایی می‌پردازد که خاستگاهی روان‌شناختی دارند؛ شخصیّت‌های روان‌پریشی که بر اثر نابسامانی‌های اجتماعی، به حالاتی نظیر هذیان‌گویی و توّهم دچار می‌شوند. ساعدی حتّی نام شخصیّت‌ها را نیز در ارتباط با این بینش انتخاب می‌کند. وابستگی فردی و اجتماعی و ناکامی در رسیدن به قدرت و حاکمیّت در شخصیّت‌هایش نیز از مهم‌ترین دلایلی است که سبب بروز اختلالات روانی شده است.
