بررسی کیفیت و نحوۀ محاسبۀ اعمال انسان در قیامت، از موضوعات مهم و مورد توجه مفسران قرآن کریم بوده‌است. ادوات این سنجش حساس و تاثیرگذار بر سعادت بشر، در قرآن ذکر گردیده و تفاسیر مختلف، به ارائۀ تحلیل و نظر درباره آن پرداخته‌اند. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، با بررسی آیاتی از دوازده سوره در قرآن کریم و با تأکید بر کلیدواژه‌هایی چون وزن، میزان، ثقل و کتاب(اعمال) به بررسی حقیقت یا مجاز بودن این مقولات در آرای مفسران فریقین پرداخته است. برخی مفسران برای «میزان» و «کتاب اعمال» در ذیل روایات تفسیری، صورتی حقیقی قائل گشته و برخی نیز معتقدند که این موضوعات، به شکلی مجازی و لفظی و تنها در جهت انتقال مفهوم کاربرد یافته‌اند. قرآن در تلاش است تا به حقیقتی بپردازد که در عالم مافوق ماده، مفهومی از ویژگی‌های آن در عالم ماده را دارا باشد، بدین‌روی با استعمال «میزان و کتاب» درصدد است تا این معنا در سیر صعودی، به حقیقتی اطلاق گردد که آن ویژگی در فضای ماوراءالطبیعه بر همین لفظ قابل دلالت و انطباق باشد. بنابراین دیدگاه حقیقت انگارانه به عنوان نظریۀ برگزیده، معنای اراده شده در میزان و کتاب را - که شامل سنجش و ثبت اعمال به شکلی دقیق و بی‌نقص است - حقایقی می‌داند که برای آن مفهوم‌سازی صورت گرفته و با حقیقت مستقل آن، قابل انطباق معنایی است.
