گسترش فعالیت های زیرزمینی و قاچاق کالا، به عنوان یک چالش اقتصادی و اجتماعی در حوزه های منطقه ای، ملی و بین المللی حائز اهمیت بوده و شرایط اقتصادی و اجتماعی یک کشور را تحت تاثیر قرار می دهد. این پدیده به عنوان یک خطر و تهدید جدی در اقتصاد کشور، وضعیت اشتغال را تحت تاثیر قرار داده و از سوی دیگر، تغییر در میزان اشتغال نیز بر میزان گستردگی قاچاق در کشور موثر است. با توجه به اهمیت این موضوع، در پژوهش حاضر پس از مشخص کردن عوامل به وجود آوردنده قاچاق کالا، حجم قاچاق در ایران با استفاده از مدل MIMIC، به کمک نرم افزار آموس و با روش حداکثر درست نمایی برآورد گردیده و با استفاده از اطلاعات جانبی، سری زمانی اندازه نسبی و مطلق آن طی دوره زمانی 96-1357 محاسبه می گردد. سپس در مرحله دوم، رابطه بین قاچاق کالا و اشتغال در کشور با به کارگیری داده های سری زمانی و با استفاده از آزمون کرانه ای در مدل خودرگرسیون برداری با وقفه های گسترده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج برآورد سری زمانی قاچاق نشان دهنده این است که روند قاچاق در ایران طی سال های مورد بررسی به رغم نوسانات عمده، در مجموع افزایشی بوده است. یافته های حاصل از برآورد رابطه بین قاچاق و اشتغال نیز بیانگر این است که گسترش قاچاق در کوتاه مدت و بلندمدت تاثیر منفی بر اشتغال داشته و آن را کاهش می دهد. اما علیرغم تاثیرگذاری قاچاق بر اشتغال، این رابطه به صورت متقابل وجود نداشته و لذا می توان گفت رابطه علیت بین قاچاق با اشتغال رابطه ای یک طرفه می باشد.
