این مقاله نظامهای گفتمانی بازنمایی شده در شمایل نگاری بناهای در دوره قاجار، ناظر بر کارکرد مذهبی را پی میگیرد. لذا با تکیه بر رویکرد سه وجهی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، به بازشناسی مفاهیم گفتمان و قدرت، به عنوان عرصهای برای باز پیکربندی کارکرد بناها به عنوان ابزاری جهت برگزاری مراسم مذهبی پرداخته و سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد که: نظامهای گفتمانی موجود در شمایلنگاری بناها و تکایا کداماند؟ و چه نسبتی با فضای گفتمانی دوره قاجار دارند؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و بر اساس نظریه تحلیل گفتمان است. این تحقیق مبتنی بر مفروضاتی است. به نظر فرکلاف، گفتمان متن بصری را نیز در بر میگیرد. بر این اساس گفتمان به عنوان عمل اجتماعی در سه سطح: تحلیل متن، گفتمان و گفتمان انتقادی آشکار میشود. یافته های پژوهش مبین این است که هنرمند شمایل نگار بناهای مازندران در دوره قاجار، استعارهها را به نفع خود مصادره کرده و حتی شمایلها را در راستای جایگزینی کارکرد استعاری بنای «نفار» از مسکونی به «سقانفار» جهت اجرای مراسم مذهبی به تصویر می کشند و آگاهانه با در هم شکستن قواعد زمان و در هم گذاردن عناصر استعاری و مضامین رایج، گفتمانی در راستای مشروعیت بخشی به حکومت قاجار ایجاد نموده است. نتیجه حاکی از این است که نظام های گفتمانی نقوش بناهای مذهبی دوره قاجار در راستای گفتمان های مسلط دوره یعنی گفتمان های دینی، باستانگرایی و ملیگرایی است. نسبت این نقاشیها با فضای گفتمانی دوره قاجار بر اساس روابط بینامتنی و استعاری شکل گرفته اند
