فاطمه کاردل

بررسی و برآورد نیاز آب زیست‌محیطی رودخانه‌ها نقش مهمی در مدیریت پایدار اکوسیستم‌های رودخانه‌ای دارد که در دهه‌های اخیر مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است. در این پژوهش به ارزیابی و تعیین نیاز آب زیست محیطی و سلامت آب رودخانه‌ها در حوضه آبخیز بابلرود اقدام گردید. به این منظور، از آمار ایستگاه‌های هیدرومتری موجود در حوضه برای تعیین حداقل جریان زیست محیطی با استفاده از روش‌ منحنی تداوم جریان اقدام گردید و از نمونه‌برداری صحرایی پارامترهای فیزیکوشیمایی رسوبات و جریان برای ارزیابی اکولوژیک و سلامت اکوسیستم رودخانه‌های حوضه استفاده گردید. نمونه‌برداری از جریان در عمق 5/0 متری از سطح آب و فاکتورهای باقمیانده مواد جامد (TDS)، PH، فسفات، ازت کل، مواد آلی آب (TOM)، EC، درجه حرارت، کربن آلی رسوب، DO و اکسیژن شیمیای لازم (COD) رسوبات اندازه‌گیری گردید. جهت بررسی وضعیت زیست محیطی اکوسیستم رودخانه نیز از جوامع زیستی رودخانه‌ها شامل بی‌مهرگان رودخانه در پنج ایستگاه بابلک رود، کلارود – دیوا، قرآن تالار، گلوگاه بندپی و بابلرود نمونه‌برداری انجام شد. ارزیابی کیفیت آب رودخانه نیز با روش هلسینهوف و با استفاده از شاخص FBI انجام شد. در نهایت به منظور بررسی ویژگی‌های پارامترهای اندازه‌گیری جریان با نمونه‌های زیستی برداشت شده از آزمون همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج تجزیه و تحلیل خصوصیات فیزیکی آب رودخانه بابلرود نشان داد که در فصل بهار پارامترهای فیزیکی آب از سمت بالادست به سمت پایین دست افزایش داشته است. همچنین خصوصیات غلظت املاح محلول (TDS)، هدایت الکتریکی (EC) و مجموع املاح محلول (TSS) در 5 ایستگاه مورد بررسی روند افزایشی داشته که موجب افزایش آلودگی‌ها و کاهش گونه‌های شاخص شده است. همچنین آنالیز پارامترهای شیمیایی آب در فصل بهار حاکی از افزایش آلاینده‌ها در ایستگاه 4 داشته است که موجب کاهش تنوع زیستی بنتوزها گردیده است. نتایج ارتباط بین دبی و گونه‌های زنده در رودخانه بابلرود نیز بیانگر آن است که به واسطه قرار گرفتن این رودخانه در مسیر مناطق روستایی و شهری، این امر موجب استحصال آب جهت مصارف کشاورزی گردیده است و این تغییر دبی در فراوانی گونه‌ها به خصوص در فصل کشاورزی تأثیر به سزایی داشته است. بر اساس روش شاخص زیستی FBI مشخص گردید که ایستگاه بابلک با کمترین مقدار FBI و ایستگاه بابلرود-بابل دارای بیشترین مقدار FBI در بترتیب در رده‌بندی بدون آلودگی آلی و مقداری آلودگی آلی قرار گرفتند. نتایج همبتسگی بین گونه‌های زیستی و خصوصیات فیزیکوشیمیایی جریان نیز بیانگر آنست که بین تعداد افراد خانواده Ephemeroptera و Trichoptera و Arachnida و Diptera وPlecoptera وCrusta و Hiroinea و Bivalvia و Pulmonata با خصوصیات فیزیکی و شیمایی آب رودخانه بابل رود در فصل بهار ارتباط معناداری وجود ندارد در صورتیکه خانواده Pulmonata با خصوصیات Diversity دارای ضریب همبستگی می‌باشد و با افزایش Diversity تعداد افراد این خانواده افزایش می یابد. بطوری کلی با افزایش دبی میزان اکسیژن آب بالاتر رفته و فراوانی بالا می‌رود همچنین دبی موجب کاهش آلودگی و افزایش کیفیت زیستگاه می‌گردد.