احسان نظیفی

سرده نعناع(Mentha) یکی از سرده های مهم خانواده نعناعیان (Lamiaceae) و دارای پراکنش وسیع و اهمیت تجاری و دارویی قابل ملاحظه ای است. هدف از انجام این پژوهش، مطالعه بیوسیستماتیک جمعیت های سه گونه از سرده نعناع در استان های شمالی ایران می باشد. بدین منظور دانه های گرده به دست آمده از این جمعیت ها جهت مطالعات پالینولوژی مورد استفاده قرار گرفت. همچنین متابولیت های گیاهی موجود در این جمعیت ها جهت مطالعات کموتاکسونومی مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا 29 جمعیت از این سرده از 3 استان شمالی ایران شامل گیلان، مازندران و گلستان جمع آوری شد. بررسی های کمی و کیفی انجام شده بر روی دانه های گرده این جمعیت ها با استفاده از میکروسکوپ الکترونی (SEM) شامل صفاتی نظیر طول محور قطبی، طول محور استوایی، طول و عرض شیار، شکل دانه گرده، کلاس دانه گرده، شکل شیار، تعداد شیار بود. همچنین به منظور انجام مطالعات کموتاکسونومی، سنجش هایی چون بررسی محتوای کل فنل، فلاونوئید، فلاونول، آنتوسیانین، ترپنوئید، رنگیزه های فتوسنتزی و قندها به روش اسپکتروفوتومتری و بررسی میزان اسانس موجود در 3 جمعیت، بوسیله دستگاه GC-MS صورت گرفت. کلیه آزمایشها حداقل با سه تکرار انجام گرفت. مقایسه میانگین ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون دانکن جهت تعیین معنی دار بودن تفاوت ها در سطح 05/0 p≤ انجام شد. بررسی های کمی و کیفی انجام شده بر روی دانه های گرده این جمعیت ها، نشان داد که دانه های گرده، 6 شیاری، عمدتا کشیده (Oblate) با واحد پراکنش منفرد بوده و الگوی تزئینات سطح اگزین از نوع شبکه ای می باشد. 3 پارامتر طول محور قطبی، طول محور استوایی و نسبت طول محور قطبی به طول محور استوایی در رده بندی این جمعیت ها از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. نتایج حاصل از مطالعات کموتاکسونومی، تفاوت معنی داری را بین متابولیت های سنجش شده در جمعیت های مختلف نشان داد و در این میان متابولیت هایی نظیر فنل، فلاونوئید، فلاونول و آنتوسیانین بیشترین تاثیر را در رده بندی این جمعیت ها داشتند. آنالیز داده های حاصل از هر دو روش پالینولوژی و کموتاکسونومی، جمعیت های مورد مطالعه را به دو خوشه اصلی تقسیم می نماید که یکی از این خوشه ها به دو خوشه فرعی تقسیم می شود. از آنجایی که تاکنون از جنبه پالینولوژی و کموتاکسونومی به بررسی روابط خویشاوندی جمعیت های متنوع این سرده