باقر سیدعلیپور

غییرات محیطی، احتمال قرارگیری انسان در معرض فلزات سنگین مانند نیکل را افزایش داده و پیامدهای منفی برای سلامت به همراه داشته باشد. نیکل، به‌دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خاص خود، به‌طور گسترده در صنعت استفاده می‌شود، اما تجمع بیش از حد آن می‌تواند به بافت‌های بدن، از جمله تخمدان‌ها، آسیب زده و مشکلات تولید مثل ایجاد کند. نیکل با کاهش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان مانند سوپراکسید دیسموتاز (SOD) و کاتالاز (CAT)، تعادل بین تولید ROS و فعالیت آنتی‌اکسیدانی را مختل می کند. هیسپریدین، یک بیوفلاونوئید موجود در مرکبات، دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی است. هدف از این مطالعه بررسی بیان ژن‌های دخیل در آپوپتوز (Bcl2، Bax، Casp8 و Casp3) در بافت تخمدان موش صحرایی و ارزیابی توانایی هسپریدین در محافظت از تخمدان‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از نیکل است. در این مطالعه، 48 سر موش صحرایی ماده به طور تصادفی به شش گروه تقسیم شدند: 1) گروه کنترل، 2) گروه تیمار شده با نیکل (20 میلی‌گرم/کیلوگرم)، 3) گروه تیمار شده با هیسپریدین (100 میلی‌گرم/کیلوگرم)، 4) گروه تیمار شده با هیسپریدین (50 میلی‌گرم/کیلوگرم) در حضور نیکل، 5) گروه تیمار شده با هیسپریدین (100 میلی‌گرم/کیلوگرم) در حضور نیکل 6) گروه تیمار شده با هیسپریدین (200 میلی‌گرم/کیلوگرم) در حضور نیکل. روند تیمارها به مدت 21 روز تکرار شد و پس از پایان 21 روز، موش صحرایی با استفاده از کلروفروم بیهوش شدند. تخمدان‌های سمت راست جدا و در 80- درجه سانتی‌گراد برای بررسی‌های مولکولی ذخیره شد. همچنین، تخمدان‌های سمت چپ در فرمالین نگهداری و برای بررسی‌های تست ایمنوفلورسانس مورد استفاده قرار گرفت. خون رت‌ها نیز برای ارزیابی‌های بیوشیمیایی جمع‌آوری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که نیکل به‌طور معنی داری فعالیت آنزیم‌های سوپراکسید دیسموتاز (p = 0.039) و کاتالاز (p = 0.015) نسبت به گروه کنترل را در سرم کاهش داد که احتمالا به دلیل تغییر ساختار آنزیم‌ها از طریق اتصال نیکل به گروه‌های سولفیدریل می باشد. با این حال، مصرف هیسپریدین با دوز 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم ، کاملا اثرگذار، فعالیت سوپراکسید دیسموتاز(p < 0.001) را نسبت گروه‌های نیکل بهبود داده و به نظر می‌رسد که هیسپریدین قادر به تقویت دفاع آنتی‌اکسیدانی و کاهش آسیب‌های ناشی از نیکل باشد. نتایج نشان داد که هیسپریدین با دوزهای 100 و 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌طور مؤثری فعالیت آنزیم کاتالاز را بهبود بخشیده و استرس اکسیداتیو ناشی از نیکل را کاهش داده است (p = 0.008 و p = 0.002). برای بررسی بیان ژن‌ها از تکنیک real-time PCR استفاده شد. RNA کل از بافت تخمدان استخراج و به cDNA تبدیل شد. سپس، پرایمرهای اختصاصی برای ژن‌های Bax، Bcl2، Caspase8، Caspase3 و ژن مرجع Gapdh طراحی گردید. مشخص شد که نیکل به‌طور معنی داری بیان ژن Bcl2 را نسبت به گروه کنترل کاهش داده (p < 0.05) و بیان ژن‌های Bax (p < 0.05) و Caspase8 (p < 0.001) را نسبت به گروه کنترل افزایش داده است که نشان‌دهنده یک پاسخ قوی آپوپتوتیک است. گروه‌های Hd50، Hd100 و Hd200 به طور معناداری کاهش در بیان Bcl2 نسبت به گروه کنترل نشان دادند (p < 0.05) که این نتایج نشان‌دهنده تأثیر منفی این دوزهای هیسپریدین بر بیان Bcl-2 و مقاومت سلول‌ها به آپوپتوز است .این گروه‌ها به طور مؤثری بیان ژن‌های آپوپتوزی مانند Caspase-8 و Bax را کاهش دادند. علاوه بر این، نتایج ایمونوفلورسانس مشخص کرد که نیکل بیان Caspase-3 را به طور معناداری نسبت به گروه کنترل افزایش داده است (p < 0.0001)، در حالی که گروه‌های Hd50، Hd100 و Hd200 این افزایش را نسبت به نیکل کاهش داده اند. بطور کلی این مطالعه توانایی هیسپریدین در محافظت از تخمدان‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از نیکل و ارائه شواهد علمی برای استفاده از این ترکیب طبیعی به‌عنوان یک عامل محافظتی بالقوه را ارئه داد.