بابک پاشائی دوشتور

از زمان اختراع اولین لامپ نوری توسط توماس ادیسون تا به امروز، تلاش های زیادی برای گسترش و پیشرفت منابع نوری انجام شده است. در تمام این تلاش ها و تحقیقات، هدف براین بوده است که منابع نوری با کمترین مصرف انرژی و بیشترین بازدهی و همچنین سازگار با محیط زیست تولید شوند. در حال حاضر در منابع نوری متداول نظیر لامپ های التهابی، فلورسانسی و هالوژنی تنها حدود %30 از انرژی مصرفی تبدیل به نور شده و بقیه به صورت حرارت تلف می شود. از اواخر قرن بیستم تلاش مراکز علمی و تحقیقاتی بزرگ برای دستیابی به نسل جدیدی از منابع نوری با بازده مناسب و مصرف انرژی پایین آغاز شد و نتیجه تحقیقات آنها ساخت منابع نوری حالت جامد شامل دیودهای نورگسیل (LEDs) و دیودهای نورگسیل آلی (OLEDs) بود. LEDs و OLEDs به خانواده تجهیزات نوری حالت-جامد (SSL) تعلق دارند. اکنون هدف این مراکز، بالا بردن کارایی و پایین آوردن هزینه تولید این گونه منابع می باشد تا بتوان به راحتی آنها را جایگزین منابع نوری فعلی کرد. بازده LEDs به مراتب از لامپ های التهابی بیشتر است، لیکن LEDs منابع نقطه ای برای انتشار نور به شمار می آیند و شار لومینسانس آنها نسبتاً پایین است و برای کاربردهای روشنایی نیازمند بکارگیری تعداد زیادی از آنها هستیم و این موضوع مشکل اتلاف انرژی به صورت حرارت را به دنبال دارد. یکی دیگر از منابع SSL که اخیراً بسیار مورد توجه قرار گرفته است و از آن به عنوان منبع نوری پرکاربرد در آینده نزدیک یاد می شود OLEDs می باشد. این دیودها از قرارگرفتن یک یا دو لایه آلی یا پلیمری بین دو الکترود که حداقل یکی از الکترودها شفاف است، ساخته می شوند. اساس کار این دیودها بر پایه خواص الکترواپتیکی نیمه رساناهای آلی توضیح داده می شود و سازوکار تولید نور در آنها نتیجه فرایند بازترکیب حامل های حفره و الکترون در لایه آلی می باشد. ساختار پایه OLEDs شامل یک فیلم نازک از مواد آلی با خاصیت الکترولومینسانس است که بین دو الکترود به صورت ساندویچی قرار گرفته اند. با توجه به آن که فرایند ساخت OLEDs در خلأ و فشارهای کم انجام می شود، این فرایند جزء فناوری های گران محسوب می شود. از آنجا که این لایه ها عموماً از مواد پلیمری با نقطه ذوب بالا تشکیل شده اند، بنابراین باید در فشارهای خیلی پایین لایه نشانی برروی آنها انجام گیرد. از طرفی، به دلیل استفاده از موا