شهر نوعی فرهنگ پدیداری است و بافت قدیم جلوه های مادی و معنوی آن را در خود به نمایش می گذارد. از این منظر شهرهای اسلامی تماما دارای بافت قدیمی با اجزای مشابه می باشند که بیانگر هویت اسلامی, تعامل فرهنگی و پیشینه های تاریخی یکسان می باشد. شهر خواف نمونه ای از این گونه شهرهای اسلامی است که علیرغم موقعیت جغرافیایی (واقع بودن در منتهی الیه شرق کشور و انزوای جغرافیایی), زمانی به عنوان کانونی از تمدن تلقی می شده است. گرچه ویرانی ناشی از جنگ و زلزله و تحولات دهه های اخیر, تاثیر نسبتا زیادی بر اجزا و ضمائم بافت قدیم بر جای گذاشت, لیکن هنوز این بافت دارای پنج محله به نام های میان ده, پایین ده, سرده, قلعه بالا و سالار باشی با اجزای مشخص نظیر ارگ قلیچ خانی, مسجد جامع, مسجد خطیب, مسجد بلال, مسجد شیخ زین الدین و آب انبارهای آقاحسین, مسجد بلال, مسجد خطیب و خواجه یار که عمدتا مربوط به دوره تیموریان می باشد و همچنین دارای مزار حافظ ابرو, پیراحمد خوافی, بی بی حور و بی بی نور, خواجه یار, بناهای تاریخی نظیر منزل قریشی (دوره قاجاریه), سقابه های مسجد بلال, مسجد جامع و شیخ زین الدین و بازار است, که هر یک از آنها به نوعی تجلی تجربیات فرهنگی ناشی از تعاملات کشورهای اسلامی را در خود دارند. از این رو هدف از این پژوهش شناسایی و معرفی بافت قدیم شهر خواف به عنوان نمونه ای از ساخت شهر اسلامی می باشد. بدین منظور از طریق روش های اسنادی و پیمایشی (تمام شماری) بافت قدیم این شهر بدقت مورد ملاحظه قرار گرفته است. نتایج آن نشان می دهد بافت قدیم شهر خواف از لحاظ ساخت به ویژه کارکردی نمونه ای از شهرهای اسلامی است که با بازخوانی مجدد آن می توان حلقه مفقوده تعاملات گذشته را در بین کشورهای اسلامی به نمایش گذاشت.
