یکی از دستاوردهای فرهنگی و تکنیکی بشر در مناطق خشک استحصال آبهای زیرزمینی از طریق قنات است. به اذعان برخی از متفکرین این شیوه از تولید از ابدعات ایرانیان است بلکه بنا به اظهار فیشر 80 درصد از فعالیت های مردم ایران بر پایه بهره برداری از آبهای زیرزمینی است که قنات سهم بسزایی از این میان را داراست. در بلوچستان نیز قنات عامل اصلی شکل گیری سکونتگاه های انسانی به شمار می آید و کشاورزی وابستگی شدیدی به آن دارد. این مطالعه که مبتنی بر مطالعات میدانی در منطقه ای به نام هیچان از توابع شهرستان نیک شهر واقع در بلوچستان است، نشان داد نحوه بهره برداری از قنات در این ناحیه با بقیه نقاط کشور تفاوت های فراوانی دارد:1. طول قنات کوتاه است به طوری که از 3 کیلومتر تجاوز نمی کند. 2. به دلیل موقعیت و کوهستانی بودن ناحیه، رودخانه های کوچک و بعضا فصلی و محلی در تغذیه قنات مؤثر هستند. 3. جنوب شرق ایران و از جمله منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر سیستم های موسمی اقیانوس هند می باشد و از بارش تابستانه برخوردار است. در نتیجه سیستم های تقسیم آب در پیوند با سیستم های موسمی عمل می نمایند. به گونه ای که هرگاه منطقه با بارش تابستانه روبرو است به دلیل جاری شدن آبهای سطحی و بهره گیری از آنها نیاز چندانی به تقسیم آب قنات ها احساس نمی شود. از این رو در سالهای تر سالی به ویژه تابستان های پر بارش سطح زیر کشت 50 درصد و میزان محصول تا 3 برابر افزایش می یابد. مدار گردش در هیچان 5 روزه است. چهار روز اول تقسیم آب به صورت شش یک انجام می گیرد و روز آخر (پنجم) که ملداری نام دارد به صورت هشت یک است. تقسیم آب در هیچان بر اساس تاس (فنجان) انجام می گیرد و هر فنجان 15 دقیقه است. در هر یک از زمین های هشت یک یا شش یک نیز تقسیمات بر مبنای زر (معادل متر) است. هر زر آب در زمین های هشت یک، سه تاس و در زمین های شش یک، 4 تاس می باشد. در طول روز نیز برای تقسیم آب از شاخص آفتابی بهره می گیرند که ارتفاع آن 50 سانتی متر است. در ساعت 7 صبح که طول سایه به 70 سانتی متر رسید استفاده از شاخص آفتابی شروع می شود. تا ساعت 21 به 6 قسمت تقسیم می شود. تقسیم آب در طول شب توسط میر آب بر اساس وسعت مزارع انجام می گیرد.
