یکی از شاخصه های مهم در بررسی میزان ادبیّت هر متن، واژه گزینی در محور جانشینی / عمودی و ترکیب آن ها با یکدیگر در محور هم نشینی / افقی است. آن چه این گزینش و ترکیب را به ارزش هنری تبدیل می کند، کاربرد هنرمندانه ی آن ها متناسب با فضاها و موقعیت های متن است. اگرچه شاید نتوان همه ی عناصر و تمایزات ادبی متون، از جمله متون حماسی را استخراج و تحلیل کرد، اما می توان بسیاری از آن ها را برشمرد و تبیین نمود. از این رهگذر، قیدهای زمان، حالت و تشبیه و کارکردهای آن ها به عنوان یکی از عناصر متون حماسی در گشتاسپ نامه ی دقیقی و بخش پادشاهی گشتاسپ در شاهنامه ی فردوسی به صورت مقایسه ای و با روش توصیفی- تحلیلی بررسی شد. یافته-های تحقیق دال بر این است که فردوسی بیش از دقیقی از کارکرد حماسی و ارزش ادبی قید، آگاهی و در کاربرد آن مهارت دارد. قید زمان در شاهنامه بیش از گشتاسپ نامه با صور خیال و فضاسازی در ارتباط است و به سبب ارزش سبکی اش، می توان از آن با عنوان «قیدهای تصویری» یاد کرد که علاوه بر ارزش ادبی، از ارزش فکری نیز برخوردار است. می توان گفت کم توجهی دقیقی به آمیزش قیدها با صور خیال، تبعیت از منابع حماسی و عدم ورود و دخل و تصرّف هنری در آن ها و حضور فعّال و هنرمندانه ی فردوسی در پردازش داستان هاست؛ چنان که واژه ها در گشتاسپ نامه هرگز به اندارزه ی شاهنامه، رنگ و لحن حماسی ندارند. قید حالت در شاهنامه یکی از شگردهای توصیف و تصویر رفتار، حالات روحی و حرکات رزمی قهرمانان، تأثیرگذاری بر مخاطب و ایجاد ایجاز و خلق موسیقی است. یکی از تمایزات قید تشبیه در شاهنامه، «بِه گزین» کردنِ قیدها و به خصوص ادات تشبیه است. مشبه به ها و ادات تشبیه در شاهنامه نسبت به گشتاسپ نامه، لحن و رنگ حماسی بیشتری دارند و تنوّع آن ها در شاهنامه دال بر بلندپروازی ذهن، قدرت تخیّل و تعالی فکر فردوسی است.
