اکبر حاجی زاده مقدم

بیماری آلزایمر (AD) یک اختلال عصبی پیشروندِ با مکانیسم پیچیده است که هنوز درمان موثری ندارد. N-استیل سیستئین (NAC) به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی پتانسیل درمانی در برابر بیماری‌های مختلف ازجمله اختلالات عصبی دارد. اخیراً، از فناوری پلاسمای اتمسفری سرد (CAP) برای اصلاح و بهبود خواص عملکردی مواد مختلف، به‌ویژه ترکیبات آنتی‌اکسیدانی استفاده می‌شود. در این راستا مطالعه حاضر باهدف بررسی اثر محافظت عصبی N-استیل سیستئین فعال‌شده با پلاسما فشار اتمسفری سرد در مدل موش صحرایی AD پراکنده انجام شد. در این مطالعه از سیستم تخلیه پلاسما جرقه‌‌ی گذرا برای فعال کردن محلول NAC استفاده شد. سپس محلول NAC فعال‌شده با پلاسما (PAN) با استفاده از آنالیزهای FTIR و LCMS/MS جهت شناسایی گروه‌های عاملی و محصولات جدید موردبررسی قرار گرفت. هم‌چنین جهت بررسی فعالیت آنتی‌اکسیدانی آنالیز DPPH انجام گرفت. تعداد 50 سر موش صحرایی به‌‌طور تصادفی به 5 گروه کنترل، کنترل دریافت‌کننده تیمار PAN (دوز mg/kg50)، گروه AD دریافت‌کننده icv-STZ (دوز mg/kg 3) و تیمار با حلال و دو گروه AD دریافت‌کننده تیمارهای NAC و PAN با دوز mg/kg50 تقسیم شدند. تیمار به مدت سه هفته به‌صورت گاواژ انجام شد. عملکرد شناختی و رفتار شبه اضطرابی از طریق آزمون یادگیری اجتنابی غیرفعال، شناسایی شئ جدید (NOR) و ماز صلیبی بالاتر از زمینه (EPM) مورد ارزیابی قرارگرفت. سپس شاخص‌‌های بیوشیمیایی مانند نیتریک اکسید (NO)، استیل کولین (Ach)، استیل کولین استراز (AchE)، آنتی‌اکسیدان تام (TAC)، کاتالاز (CAT)، سوپر اکسید دیسموتاز (SOD)، مالون دی آلدهید (MDA) و گلوتاتیون (GSH) در بافت‌‌های قشر مغز و هیپوکامپ اندازه‌‌گیری شدند. تجزیه‌وتحلیل FTIR و LCMS/MS نشان داد که درمان پلاسمایی محلول NAC منجر به تغییرات شیمیایی و ایجاد ترکیبات جدید شد. علاوه بر این، سنجش DPPH نشان داد که PAN در مقایسه با NAC فعالیت مهار رادیکال بهتری دارد. نتایج تست‌‌های رفتاری نشان داد که PAN باعث افزایش تأخیر اولیه ورود به بخش تاریک و کاهش مدت‌زمان گذرانده شده در بخش تاریک در آزمون یادگیری اجتنابی غیرفعال و افزایش مدت‌زمان اکتشاف و تعداد دفعات نزدیک شدن به شئ جدید در آزمون NOR شد (001/0 P). هم‌‌چنین PAN درصد مدت‌زمان سپری‌‌شده در بازوهای باز (%OAT) و درصد ورود به بازوهای باز (%OAE) را در آزمون EPM افزایش داد (001/0 P). علاوه بر این تیمار با PAN توانست کاهش Ach (01/0 P)، TAC (01/0 P)، CAT (05/0 P)، SOD (05/0 P) و GSH (01/0 P) و افزایش NO (01/0 P)، AchE (001/0 P) و MDA (01/0 P) ناشی از icv-STZ را در بافت‌‌های قشر مغز و هیپوکامپ معکوس کند. یافته‌‌های حاضر نشان داد که PAN می‌‌تواند یک اثر محافظت‌‌کننده عصبی در برابر اختلالات رفتاری ناشی از icv-STZ از طریق کاهش آسیب اکسیداتیو و اختلال عملکرد کولینرژیک داشته باشد. به نظر می‌‌رسد این اثرات ناشی از فعالیت آنتی‌اکسیدانی افزایش‌یافته NAC درنتیجه تغییرات شیمیایی NAC در طول درمان با پلاسما باشد؛ بنابراین، استفاده از CAP به‌عنوان یک ابزار مفید جهت بهبود خواص عملکردی مواد جهت کاربرد در تنظیمات درمانی می‌تواند کارآمد باشد.