اکبر حاجی زاده مقدم

در حال حاضر، بیش از 20 نوع مدل حیوانی افسرده پیدا شده است که در میان آن‌ها مدل استرس خفیف غیرقابل پیش بینی مزمن (CUMS) بیشترین استفاده را دارد. تمرکز اصلی CUSM ایجاد نقص‌های رفتاری (مانند عدم لذت و سرخوردگی رفتاری) در موش‌ها و یافتن عوامل دارویی با پتانسیل درمانی در افسردگی است. در این روش، حیوانات به طور مزمن در معرض عوامل استرس‌زای خفیف غیرقابل پیش بینی قرار می‌گیرند و داروهای ضد افسردگی برای آن‌ها تجویز می‌شود. استفاده از گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها از جمله اختلالات عصبی، سابقه طولانی دارد. یکی از این گیاهان که به علف لیمو یا سیترونلا معروف است از خانواده Poaceae و از تیره Cymbopogon است. اعضای سرده Cymbopogon روغن‌های فرار تولید می‌کنند و به عنوان علف‌های معطر نیز شناخته می‌شوند. این گیاه در طب سنتی به عنوان جوشانده برای درمان ناراحتی‌های عصبی کاربرد فراوانی دارد. سیترال یک ترکیب مونوترپنوئیدی است. مونوترپنوئیدها، جز ارزشمند اسانس‌ها، دسته‌ای ضروری از ترکیبات طبیعی را تشکیل می‌دهند. مونوترپنوئیدها متابولیت‌های ثانویه گیاهان هستند و اثرات درمانی مختلفی را چه به صورت مستقیم و چه به صورت اصلاح شده اعمال می‌کنند. مطالعات روی مونوترپنوئیدها تنوعی از اثرات فارماکولوژیک مانند افزایش یادگیری و احتباس، ضد افسردگی، ضد اضطراب، ضد درد، ضد تشنج و اثرات محافظت کننده عصبی را گزارش می‌کنند که نشان‌دهنده پتانسیل امیدوارکننده مونوترپنوئیدها برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌های پیچیده است. نانوتکنولوژی، دستکاری دقیق و کنترل شده ساختار اتمی یا مولکولی مواد در مقیاس نانو برای تولید ریزذرات با خواص نوظهور و کاربردهای خاص است. نانوذرات به دلیل اندازه کوچکشان نسبت سطح به حجم بسیار بالایی دارند. در این مطالعه، ما اثرات محافظت کننده عصبی نانوفیتوزوم سیترال را بر رفتارهای شبه افسردگی و استرس اکسیداتیو در قشر مغز و سطح سرمی کورتیزول موش‌های نر بررسی کردیم. در این تحقیق 60 موش نر به طور تصادفی به 6 گروه (10 تایی) H-CON (نانو حامل، بدون ماده فعال)، FLUX (فلوکستین mg/kg 20)، D-CON (افسردگی ناشی از CUMS)، N-CIT10 (نانوفیتوزوم سیترال mg/kg 10)، N-CIT20 (نانوفیتوزوم سیترال mg/kg 20)، و N-CIT50 (نانوفیتوزوم سیترال mg/kg 50) تقسیم شدند. موش‌ها طبق برنامه‌ی مشخص در معرض عوامل استرس‌زا قرار گرفتند و این روند هر هفته به مدت 6 هفته تکرار شد. تمامی تیمارها به مدت دو هفته به صورت خوراکی و با گاواژ انجام شد. در این مطالعه تحقیقاتی، رفتارهای شبه افسردگی با آزمون شنای اجباری (FST) و آزمون میدان باز (OFT) مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس فعالیت آنزیم‌های کاتالاز (CAT) و سوپراکسید دیسموتاز (SOD) مورد بررسی قرار گرفت. همچنین سطح سرمی کورتیزول و بیان ژن-هایBDNF ، IL-6 و TNF-a نیز اندازه‌گیری شد. تیمار با نانوفیتوزوم سیترال به طور قابل توجهی رفتارهای افسردگی مانند ناشی از CUMS را بهبود بخشید. تیمار با نانوفیتوزوم سیترال به طور قابل توجهی سطح کورتیزول سرم و فعالیت CAT و SOD را در ناحیه قشر مغز معکوس کرد. مطالعه حاضر نشان داد که تیمار با نانوفیتوزوم سیترال آسیب اکسیداتیو قشر مغز، رفتارهای افسردگی مانند و سطح کورتیزول سرم ناشی از CUMS در قشر مغز را کنترل می‌کند و این یک رویکرد مفید برای بهبود اثرات مخرب افسردگی ناشی از CUMS بر روی قشر است.