اکبر حاجی زاده مقدم

استرس اکسیداتیو یکی از مهم‌ترین عوامل بیماری های عصبی می‌باشد. رادیکال های آزاد تولید شده در طی استرس اکسیداتیو، نقش بسیار مهمی را در بیماری آلزایمر و سایر بیماری‌های نورودژنراتیو ایفا می‌کنند. بیماری آلزایمر یک بیماری پیشرونده عصبی است که منجر به زوال عقل و تخریب نورونها می‌شود. این بیماری با علائم رایجی مانند اضطراب، ترس و اختلال در عملکرد حافظه همراه است. گالیک اسید یک اسید فنولیک است که در گیاهان و میوه‌ها وجود دارد و دارای خواص آنتی‌اکسیدانی قوی است اما فراهمی زیستی آن پایین است. امروزه از نانوحامل مبتنی بر لیپید مانند فیتوزوم برای افزایش نفوذپذیری سد خونی مغزی و توزیع زیستی استفاده می‌شود که می‌تواند فارماکوکینتیک دارو را افزایش دهد. هدف از این مطالعه بررسی اثر محافظتی نانوفیتوزوم گالیک اسید بر اختلال حافظه و یادگیری، فعالیت آنزیم استیل کولین استراز و استرس اکسیداتیو ناشی از استرپتوزوتوسین در ناحیه‌ی هیپوکمپ مغز موش صحرایی بود. موش‌ها به طور تصادفی به 5 گروه شامل گروه کنترل، کنترل مثبت، STZ و 2 گروه تیمار ‌شده (گروه‌های گالیک اسید و نانوفیتوزوم گالیک اسید) تقسیم شدند. گروه‌های STZ، گالیک اسید و نانوفیتوزوم گالیک اسید، استرپتوزوتوسین (STZ) را به صورت تزریق درون بطنی مغز، دریافت کردند. سپس گروه های تیمار گالیک اسید (GA) و نانوفیتوزوم گالیک اسید (GA-NP) را با دوز 20 میلی‌گرم بر کیلوگرم به مدت 21 روز به صورت خوراکی دریافت کردند. گروه کنترل مثبت تنها GA-NP (20 میلی گرم بر کیلوگرم) را به صورت خوراکی بدون تزریق STZ دریافت کردند. در نهایت با استفاده از تست‌های شاتل باکس و تشخیص شیء جدید‌، عملکرد حافظه و یادگیری مورد بررسی قرار گرفت. فعالیت آنزیم‌های استیل کولین استراز (AChE)، و آنزیم‌های آنتی اکسیدانی مانند کاتالاز (CAT)، سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، گلوتاتیونS-ترانسفراز، گلوتاتیون پراکسیداز و سطح گلوتاتیون (GSH) و مالون دی آلدهید (MDA) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج ما نشان داد که تزریق STZ باعث افزایش اختلالات حافظه و یادگیری در تست‌های شاتل باکس و تشخیص شیء جدید شد. که با کاهش تاخیر زمانی در ورود به ناحیه‌ی تاریک (001/0 p<) و همچنین افزایش مدت زمان سپری شده در ناحیه‌ی تاریک (001/0 p<) در تست شاتل باکس همراه بوده و در تست تشخیص شیء جدید (001/0 p<)، درصد مدت زمان گذرانده شده (05/0 p<) و تعداد دفعات نزدیک شدن به شیء (001/0 p<) کاهش پیدا کرد. همچنین به طور قابل توجهی فعالیت آنزیم استیل کولین استراز را افزایش داده (001/0 p<) ولی فعالیت آنزیم‌های کاتالاز (001/0 p<)، SOD (001/0 p<)، گلوتاتیون پراکسیداز (001/0 p<) و گلوتاتیونS- ترانسفراز (001/0 p<) کاهش پیدا کرد. و همچنین سطح GSH (001/0 p<) را کاهش داد و سطح MDA (001/0 p<) را در بافت مغز افزایش داد. در حالی که درمان نانوفیتوزوم گالیک اسید می‌تواند به طور قابل توجهی اختلالات حافظه و یادگیری را در آزمون‌های شاتل باکس(05/0 p<و001/0 p<) و تشخیص شیء جدید (001/0 p<) کاهش دهد. همچنین تیمار GA-NP باعث کاهش سطح استیل کولین استراز (001/0 p<) و افزایش معنی دار کاتالاز (001/0 p<)، SOD (001/0 p<)، گلوتاتیونS-ترانسفراز (05/0p<) و گلوتاتیون پراکسیداز (001/0 p<) و همچنین موجب افزایش سطح گلوتاتیون (001/0 p<) و کاهش سطح MDA (001/0 p<) شد. نتایج نشان دادند که نانوفیتوزوم گالیک اسید با کاهش آسیب اکسیداتیو و افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی در مغز، اختلالات یادگیری و همچنین حافظه را بهبود می‌بخشد و نسبت به گالیک اسید موثرتر عمل می‌کند. بنابراین، پتانسیل درمانی نانوفیتوزوم گالیک اسید جهت درمان بیماری آلزایمر با تحریک و تقویت سیستم آنتی اکسیدانی مغز برای مطالعه‌ی بیشتر پیشنهاد می‌گردد.