رضا مهرآفرین

با هدف بازسازی ساختار کالبدی شهر فسا در سده های نخستین اسلامی، تمامی منابع مکتوب اعم از منابع جغرافیایی و تاریخی که مربوط به آن دوره و یا اندک زمانی پس از آن بودند و از فسا و ویژگی های شهری آن سخن گفته بودند، به دقت مورد مطالعه قرار گرفت. اهمیت منابع مکتوب در آن است که به دلیل همزمانی و قرابت زمانی مولفشان با حیات شهر، اطلاعات ارزشمندی از آنها قابل استخراج است. علاوه بر آن، نتایج حاصل از پژوهش های باستان شناسی که تاکنون در محوطه تل ضحاک که محل شهر قدیم فسا می باشد، نیز برای تفسیر علمی و دقیق تر، مورد ارزیابی کامل قرار گرفت. مطالعات انجام شده نشان می دهد، شهر فسا در سده های نخستین اسلامی بخصوص در قرن چهارم هجری، شهری بسیار بزرگ و با اهمیت در ایالت فارس بوده که تمام ویژگی های کالبدی و ساختاری شهرهای نخستین دوره اسلامی را دارا بوده است. پژوهش های باستان شناسی هرچند محدودی نیز که در این محل انجام شده است، مهر تاییدی است بر توصیفات جغرافیانگاران و مورخانی که اهمیت و بزرگی این شهر را ستوده بودند.