رضا مهرآفرین

محیط کالبدی متشکل از انتظام توده و فضاست، چگونگی چیدمان توده و فضا بخش مهمی از مطالعات ریخت شناسی را انجام می دهد. ترتیب قرار گرفتن عناصر فضایی و نحوه ی ارتباط آن ها در چارچوب محورهای ارتباطی در حوزه ی معین جغرافیایی در رابطه باهمدیگر، ساختار فضایی یا نظام محیطی یک شهر را شکل می دهد. به همین منظور لازم است با رهیافت باستان شناسی لندسکیپ بسیاری از فضاها و محوطه ها مطالعه شود، دراین بین استفاده از فنون سنجش ازدور به طور چشم گیری در مطالعات باستان شناسی لندسکیپ مؤثر است. در این مقاله سعی شده با تمرکز بر عوامل جغرافیایی و جاذبه های لندسکیپ اعم از توانایی های بالقوه تجاری که همان جاده تجاری خراسان می باشد و کشاورزی والمان های آن بررسی شود.این بررسی در یک منطقه و دلایلی که باعث توزیع جمعیتی می شود و بالعکس تأثیراتی که جمعیت برای ارتزاق بر لندسکپ می گذارد. با تأکید بر محوطه هایی در غرب ایران و شرق عراق کنونی ، پاسخی برای چرایی الگوی پراکنش فضاهای معماری بامطالعه ویژه محوطه های مذکور با تاکید بر سیاست های اقتصادی و جامعه شناختی دوران ساسانی با پراکنش و ساختار فضایی مشابه در ایران ( قصر شیرین و گیلان غرب) عراق ( کلار) به چرایی و چگونگی ایجاد الگویی خاص با کاربری های حاکمیتی، مذهبی و نظامی و تکرار آن در منطقه بپردازد. درنهایت عامل کشاورزی و تجارت باعث ایجاد شهرک ها و کلونی هایی در منطقه، شده اند و در نهایت به این پرسش پاسخ می دهد که پراکنش آثار معماری معلول برنامه گسترش کشاورزی و آبیاری هدفمند و دارای ساختار نظام مند در دوران ساسانی بوده است.