حبیب اله حلیمی جلودار

در تاریخ معماری، همواره محراب، عرصۀ هنرنمایی، در هنر اسلامی ایران و جهان بوده است و گنجین های از خلاقیتها را در خود جای داده است. هر چند که محراب جزیی از یک بنا است امّا به دلیل اهمیتش به عنوان قبلهگاه مسلمانان، بهترین هنرها و مهمترین عناصر بصری را برای تأثیرات شخصیت انسانی، در خود جای میدهد. از فضاهای مذهبی و تاریخی شهر بابل، مسجد محدّثین دارای سابقهای نزدیک به 300 سال و مورد عنایات ویژۀ متولیان امر و مردم محلّی است. سؤالی که این مقاله بدان پاسخ داده است این که ساختار کتیبههای دو محراب قدیم و جدید این مسجد، با توجّه به نوع تزئینات، متون و خطوطشان، با چه مفاهیمی، فرهنگ و هنر مازندران را القاء مینمایند؟ این مقاله با تلفیقی از روش کتابخانهای و میدانی بوده و شیوۀ استنتاج مطالب به صورت توصیفی- تحلیل ی با روش کتابخوانی و مشاهده، تدوین شده است. نتیجه آنکه، تمامی کتیبههای محراب قدیم و جدید مسجد محدّثین به زبان عربی، به خط ثلث و نسخ و با مضامین آیات و سورههای قرآن، اسماءالله، نام پیامبر)ص( و امامان)ع(، کتیب ههای روایی و تاریخی در لابهلای تزیینات اسلیمی و ختایی، به صورت کاشیکاری و گچبری به تصویر درآمده است. فرهنگ و معنویت کتیبههای مسجد از دو جهت قابل توجّه است یکی به لحاظ هنری و زیباییشناختی که جلابخش چشم توحیدی مراجعین است و دیگری از جهت معناشناختی است که با آیات، ادعیه و احادیث، روان و شخصیت بینندۀ خود را از طریق توجّه به قبله، به صاحب کعبه منصرف میسازد.