یکی از مشکلات دریای خزر بسته بودن این دریا و عدم دسترسی طبیعی به دریاهای آزاد است. البته در گذشته در دریای خزر از طریق رودخانه ولگا به دریای بالتیک با کشتی های کوچک رفت و آمد صورت می گرفت. تا این که در سال 1954با حفر کانال مابین رودخانه ولگا و رودخانه دن ارتباط خزر با دریای سیاه و مدیترانه از طریق دریای آزف انجام پذیر شد. این کار ابتدائاً باعث ارتقای وضعیت تنوع موجودات زنده دریای خزر شد، به طوری که هم اکنون دریای خزر بیشترین تنوع و گوناگونی موجودات زنده آبی جهان را با داشتن حدود 600 نوع موجود زنده داراست. اما در عین حال باعث افزایش آلودگی های آبی و خاکی در دریای خزر و سواحل آن نیز شد. مساله عبور و مرور کشتی ها از کانال ولگا-دن یکی از موضوعات مهم در مجموعه امور دریای خزر است. روسیه این دو رودخانه را جزء آبراه های داخلی خود دانسته و به صورت انتخابی به برخی از کشتی ها اجازه ورود یا خروج از دریای خزر را می دهد. در گذشته، حجم قابل ملاحظه یی از صادرات و واردات محصولات و کالاهای بازرگانی مورد توجه ایران با توسل به خطوط کشتیرانی و عمدتاً توسط کشتی های شوروی از طریق بنادر ایرانی بخش جنوبی خزر به سمت بنادر شوروی و سپس از طریق رودخانه ولگا و کانال ولگا-دن به سمت بنادر کشورهای اروپایی در خارج از این منطقه و بالعکس صورت می گرفت. این راه ارتباطی در مقایسه با راه های دیگر مثل ارسال یا ورود کالااز اروپا از طریق ترکیه و حتی واردات و صادرات از طریق خلیج فارس به دلیل مقرون به صرفه بودن آن، سرعت آن و نیز حفظ کیفیت کالابه دلیل شرایط آب و هوایی و اقلیمی مسیر انتقال آنها همواره مورد توجه ایران بود.
