1403/09/03
مهدی شاهرخ

مهدی شاهرخ

مرتبه علمی: دانشیار
ارکید: https://orcid.org/0000-0001-8137-2102
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس: https://www.scopus.com/dashboard.uri/Mehdi_Shahrokh
دانشکده: دانشکدۀ ادبیّات و زبان‌های خارجی
نشانی: بابلسر- سه راه دانشگاه- بلوار دانشگاه- پردیس دانشگاه مازندران- دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی- گروه زبان و ادبیات عربی
تلفن: 01135302205

مشخصات پژوهش

عنوان
اسلوب القصر فی دیوان الدکتور احمد الوائلی دراسه نحویه دلالیه بلاغیه
نوع پژوهش
پایان نامه
کلیدواژه‌ها
احمد الوائلی، القصر، نحویه، بلاغیه، دلالیه.
سال 1402
پژوهشگران کریم عبدالحسین فتیوی(دانشجو)، حمید رضا مشایخی(استاد مشاور)، مهدی شاهرخ(استاد راهنما)

چکیده

کان الشیخ الدکتور أحمد الوائلی الشاعر الکبیر والأدیب الحاذق العراقی من أکثر الخطباء والوعاظ الحسینیین المعاصرین شهره لدی الشیعه، وألمَّ بالدراستین الحوزویه والاکادیمیه فی مولده النجف الأشرف، واستفاد من علوم کبار المراجعین المجتهدین منهم الخوئی، ومحسن الحکیم، ومحمد باقر الصدر حیث أرتقی منبر الخطابه فی سن الرابعه عشر وأصبح من أشهر الخطباء ولُقب بعمید المنبر الحسینی. یهدف هذا البحث علی المنهج الوصفی التحلیلی إلی دراسه القصر وأثره النحوی والدلالی والبلاغی فی دیوان الدکتور احمد الوائلی، وإخراج وکشف الأسرار والدلالات والمعانی للأبیات الشعریه المتعلقه بالقصر، وإظهار الصور الفنیه للأشعار الوارده فی الدیوان باعتبارها کلام فنی مقصود، وقد ورد القصر بالأهمیه الکبری فی تصویر المعنی الحقیقی فی النص، إذ القصر مبحث من مباحث علم المعانی وهو فن کثیر الفوائد عمیق الأسرار، جلیل المقدار، جمیل المغزی، وقد أهتم النحویون والبلاغیون به اهتماما کبیرا، یعتبر القصر ضرباً من ضروب الإیجاز کونه فی قوه جملتین، کما أنّ الأصل فی أسلوب القصر التخصیص أو تمکین الکلام وتقریره فی الذهن وقد یراد به لمبالغه فی المعنی کما أنّه یأتی لأغراض أخری غیر التخصیص مثل التعریض. وقد خلص البحث إلی النتائج منها أنَ اکثر طرق القصر استعمالا فی الدیوان هو طریق النفی والاستثناء، والسبب فی ذلک یرجع هو أنَ الشاعر دائما یکون فی مواقف تتطلب منه النهی عن الأمور التی تخالف الشریعه، ودعوه المجتمع إلی ما یراه فیه الصلاح للناس، بالإضافه إلی اشتمال الکثیر من الشواهد القصریه الوارده فی الدیوان فی التعبیر عن التوحید وقصر العباده بالله وحده، وطریق النفی والاستثناء من أقوی الأسالیب قوه علی التعبیر عن هذه المعانی وذلک للقوه التی یعطیها أتحاد النفی مع الاستثناء، ثم تلاها القصر بطریق التقدیم ما حقه التأخیر حیث حضر بالشواهد القصریه بالدیوان لسماته الأسلوبیه الممیزه، یأتی بعدها القصر بطریق العطف بـ(لا) و(بل) و(لکن)، وقد وردت کثیرا فی الدیوان بعد التقدیم ما حقه التأخیر، والسبب یعود إلی قوه القصر بطریق العطف حسب رؤیه بعض البلاغیین لأنه فیه دلاله علی المثبت والمنفی معا، أما القصر بطریق (إنَما) فقد کان حضوره بالدیوان أقل من بقیه الأدوات القصریه، وسبب قله وروده بالدیوان یعود إلی أنَ القصر بـ(إنَما) متضمن معنی النفی والاستثناء، وأنَ الشاعر قد استخدم النفی والاستثناء بکثره فی الدیوان بل ویکاد لا تخلو قصیده من القصائد الوارده بالدیوان من القصر بالنفی والاستثناء لأهمیته وقوته، لذا فالشاعر استخدم القصر بـ(إنَما) فی مواقف محدده ومعینه للاستفاده منها فی المعانی التالیه: تحقیر الشیء والتقلیل منه، والاقتصار علی الشیء، وکذلک رد الشیء إلی حقیقته. یأتی بعدها القصر بطریق توسط ضمیر الفصل، وهو أقل طرق القصر ورودا فی الدیوان والسبب فی ذلک یعود إلی أن القصر بضمیر الفصل هو الأقل قوه وتوکیدا فی الجمله مقارنه مع طرق القصر الأخری الوارده فی الجمل.