در این پژوهش برآنیم به تحلیل و بررسی زمینه ها و دلایل شکل گیری رویکرد اسلام گرایانه در ایران با محوریت نگرش هویتی ابن قتیبه دینوری بپردازیم. هدف پژوهش حاضر، نشان دادن ریشه و تبار دیدگاه اسلام گرایانه، واکاوی زمینه ها و دلایل تکوین رویکرد اسلام گرایانه در ایران است. بررسی تغییرات فرهنگی و تحول هویتی در میان برخی از ایرانیان در دوران اسلامی از دیگر اهداف اصلی این جستار است. به نظر می رسد مطالب ضد ایرانی و عرب مابانه اسلام گرایانی چون ابن قتیبه دینوری واکنشی تند بوده به برخی از شعوبیان افراطی که مجموعه ای از تفکرات افتخار به تاریخ، ذم و تحقیر اعراب، به سخره گرفتن آداب و قواعد اسلام و... را در خود جمع نموده بودند. بدون تردید یکی دیگر از دلایل تکوین جریان هویتی اسلام گرا در ایرانِ دوران نخستین اسلامی و تفضیل عرب بر عجم از جانب آنها، شدتِ تملایلات اسلامگرایانه ی این گروه و عدم تمایز بین عرب و دین اسلام بوده است. به سخن دیگر بینش اسلام گرایانه علاوه بر عدم تمایز بین اسلام و عرب، محصولِ ارادت و تعصب این دانشمندان ایرانی به دین اسلام بوده است. روش انجام این تحقیق در سطح داده شناسی، روشِ تحقیق اَسنادی تاریخی و کتابخانه ای است و در سطح ارزیابی داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، با مدل توصیفی- تحلیلی می باشد.
