در پایان دوره مس و سنگ و ابتدای عصر مفرغ، فرایندی در جنوب شرقی ایران به وجود آمد که موجب دگرگونی در سازمان های اقتصادی و اجتماعیِ جوامع گردید و سازمان های تولیدی و بازرگانی را به وجود آورد. جستجو و کشف مواد اولیه و فراوری آنها، تولید محصولات صنعتی و توزیع آنها در سطوح منطقه ای و فرامنطقه ای به عنوان هسته و پایه این فرایند محسوب می شدند. کشف شواهد تولید و توزیع مصنوعات فلزی و سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و مدارک ثبت، ضبط و شمارش از تل ابلیس، تپه یحیی، شهداد، شهرسوخته و کنارصندل جیرفت بیانگر رواج مبادله ی کالاها در سطح منطقه ای و فرامنطقه ای است. نگارنده مقاله پاسخ این پرسش ها را جستجو می کند که: وجود سازوکارهای تولید تخصصی فلز در جنوب شرقی ایران در هزاره های چهارم و سوم ق.م ناشی از چه عواملی بود؟ چگونه می توان از طریق داده های فلزکاری منطقه جنوب شرقی ایران، موضوع برهم کنش اقتصادی-اجتماعی درون منطقه ای و برون منطقه ای را تحلیل نمود؟ فلزکاری، یکی از تخصص های تولیدی در جنوب شرقی ایران از اواخر هزاره پنجم ق.م به بعد بود. تولید محصولات فلزی نسبت به سایر تولیدات دارای فرایند سخت تر و پیچیده تری بود. سختی کار در معادن و کارگاه های فلزگری و نیازمندی به دانش ذوب فلزات، ضرورت برنامه ریزی دقیق تر و مدیریت مطلوب تر را نسبت به دیگر تخصص ها ایجاب می نمود. وجود ظرفیت ها و استعدادهای معدنی در منطقه مذکور موجب سازماندهی فن معدنکاری و فلزگری در آن گردید. عناصر اصلی این سازمان شامل معدن کاران، گدازگران، ریخته گران و بازرگانان بودند. این فعالیت تخصصی از اواخر هزاره ی پنجم ق.م آغاز شد، در هزاره ی چهارم ق.م توسعه یافت و در هزاره ی سوم ق.م به اوج گسترش خود رسید. مطالعات نشان داده است که معدنکاران و گدازگران در زمره ی اولین پدیدآورندگان تخصص گراییِ منطقه ای و فرامنطقه ای در جنوب شرق ایران بودند. کانسارهای غنی فلزی، سوخت لازم و آب کافی، شرایط را برای گدازگری و فرآوری سنگ معدن فراهم کرد. ریخته گران، به کار بسیار مهم قالب گیری مصنوعات و تولید شمش های فلزی می-پرداختند. محصولات و کالاهای فلزی را بازرگانان به دست بهره برداران بومی و غیربومی قرار می د ادند. کشف برخی شاخصه های فرهنگ هزاره ی چهارمیِ اوروک نظیر کاسه های لبه واریخته در جنوب شرقی ایران و اشاره برخی منابع مکتوب هزاره سوم ق.م مکشوفه از میا
